ABD Oregon Medford’da yaşayan Harold Hayes, 1943’de Nazi işgalinde bulunan Arnavutluk’ta uçak kazasından kurtulmuştu. Olayın son tanığı hastanede 94 yaşında öldü.
The New York Times’ın haberine göre; kazadan önce doktor ve hemşirelerden oluşan bir gurup sağlık görevlisi uçaktaydı. O uçaktan kurtularak hayatta kalan 30 kişi ikinci dünya savaşının uzun zaman gizli kalan sırrıydı. 9 Hafta süre ile, düşman hatları arasında 13 kadın hemşire, 13 erkek sağlık görevlisi ve uçağın 4 kişilik ekibinin hayatı köylerde, donmuş dağlarda ve mağaralarda, bitlenerek ve dizanteriye yakalanarak, aç geçti. Onlara yiyecek vererek, barınma ve rehberlik eden müttefikler ve köylüler yardım etti. 1943 Yılında 9 hafta boyunca Nazi işgalinden kaçarak 600 mil yürüdüler. Adriyatik Denizi yakınlarında kurtarılıncaya kadar.
Hayes, yıllar sonra New York Times’la yaptığı telefon görüşmesinde, Arnavutluk’ta yaşanan olaylar hakkında hiç kimseye olayları anlatmadığını, komünist lider Enver hocanın, savaş bittikten sonra kendilerine yardım edenleri öğrendiğinde idam ettirdiğini itiraf etti.
Ekip Arnavutluk’da Ne yapıyordu?
2. Dünya Savaşı sonunda (1939-45)İtalya teslim olduktan sonra, müttefikler (Fransa, İngiltere, ABD, SSCB ve sınırlı bir konumla Çin) İtalya’yı istila etti. Almanlar Avrupa’ya geri püskütülürken, 8 Kasım 1943’de Ordu Hava Kuvvetleri’nin 807 Tıbbi Hava Tahliye Ulaşım Filosu hemşire, sağlık uzmanları ve havacılar İtalya’nın doğu kıyısındaki Bari’ye bağlı Katanya’dan Sicilya’ya doğru yola çıktı. Burada yüzlerce yaralı asker hava tahliyesi için bekliyordu.
Çift motorlu kargo uçağı silah taşımadı, pilot olan 22 yaşındaki Charles Thrasher, savaşmak niyetinde değildi. Onunla birlikte uçakta ikinci bir pilot daha, radyo operatörü ve ekip şefi vardı. Hepsinin yaşları 21 ila 36 arasında değişiyordu.
Uçuşa bir saat kala, uçak Adriyatik Denizi üzerinde devasa bir fırtınada kayboldu. Pusula ve iletişim mümkün değildi. Uçak fırtına nedeniyle Arnavutluk sahilini geçti ve Almanlar tarafından silahlı saldırıya uğradı.
Amerikalı sağlık ekibi nerede olduklarını bilmiyorlardı. Bir yakıt patlamasından korkarak uçaktan fırladılar ve şanslarını denemeye karar verdiler.
Bir ormandan dışarı çıktıklarında, karşılarına azıcık İngilizce bilen Hasan Gina çıktı ve onlara Artnavutluk’da olduklarını söyledi. Üstelik rakip partizan gruplar arasında bir iç savaşa girdiklerini öğrendiler.
Amerikalılar; küçük, çoğunlukla Müslüman bir ülke olan Arnavutluk hakkında hiçbir şey bilmiyorlardı. Dağlık arazide yoksul köyler vardı. Ana ulaşım katırlar ve atlarla yapılıyordu. Az miktarda su ve elektrik mevcuttu. Kış çok ağır ve yiyecek kıttı.
Sadece batı kıyısından Adriyatik’i geçerek İtalya’ya varmak için yanlış yoldan yürümeğe başladılar.
Devam eden haftalar boyunca, partizanların rehberliğinde dağlar ve vadilerde trekking yapıyorlardı. Bazen Alman devriyelerinden kaçarak, köylere sığınıyor ve köylülerle mısır ekmeği paylaşıyorlardı.
Kar fırtınalarına yakalandılar, önlerini çok zor görüyorlardı ve üstleri çok inceydi.
Bir çiftlik evine sığındıklarında, partizan guruplar arasında kavga çıkmıştı. Ülkenin iç savaşta olduğunu böylece anladılar. İçlerinde bulundukları durum Almanlar kadar tehlikeliydi.
27 Kasım’da Arnavutluk’taki istihbarat taraftarlardan; Amerikan uçağının düştüğünü ve hemşireler ile sağlık görevlilerinin kıyıya ulaşmaya çalıştıkları haberini Avrupa’daki Müttefik kuvvetler komutanı General Dwight D. Eisenhower ve Başkan Franklin D. Roosevelt öğrenmişti. Aileler de…
9 Ocak’ta 63 günlük bir sıkıntıdan sonra 27 Amerikalı – 10 hemşire ve 17 sağlık görevlisi – bir İngiliz gemisine binerek İtalya’ya geçti.
Savaştan sonra Bay Hayes sivil hayata döndü, Iowa Devlet Koleji’ne gitti ve 1984’te emekli oluncaya kadar Kuzey Amerika Havacılık için havacılık mühendisi olarak askeri uçaklar tasarladı. Hava Kuvvetleri ve Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi için çalışmalar yaptı.
