Amerikalı Alaska Hava Yollarının B737 MAX 9 tipi uçak 5 Ocak 2024 Cuma günü Portland’tan Orlando’ya 1282 nolu seferi için normal bir kalkış sonrası tırmanırken 16.000 fit irtifaya eriştiğinde yüksek bir patlama sesi ile kabin basıncı aniden boşaldı. Pilotlar, uçakta bir bomba patladı ve yarılan gövdeden kabin basıncı boşaldı diye düşünmüş olmalılar. Uçak 2,5 aylık yepyeni bir uçaktı.
Ani kabin basıncı boşalması nedeniyle uçak içinde oluşan kuvvetli vakum ile kokpitin kapısı hızla açıldı ve hemen arkasındaki tuvaletin kapısına çarparak açılmasını önleyen bir pozisyona neden oldu. Tüm yolcu oksijen maske kapakları açıldı.
Emilmenin yüksek gücü ile bir çocuğun tişörtü sırtından sıyrıldı, bazı yolcuların ellerindeki cep telefonları uçup gitti. Açılan delikten dışarıya uçan telefonlardan 2 tanesinin daha sonra insanlar tarafından yol kenarlarında bulunup NTSB görevlilerine teslim edildiğini yabancı basından okuduk. Kopan kapı da olaydan 4 gün sonra bulunup NTSB’ye teslim edildi.
Peki bütün bunlar neden olmuştu? Orta kabin sol taraf 26. sıra koltuğun yanındaki körletilmiş emergency kapı uçaktan kopup uçup gitmiş ve kabin basıncı oluşan boşluktan hızla boşalmıştı. Yolcu oksijen maskeleri açıldı. Pilotlar emergency ilan edip hızla alçalıp Portland’a acil iniş izni aldı.
Emergency kapı denilince biz havacıların aklına acil tahliye sırasında üzerindeki kolları vasıtasıyla açılabilen, açılınca üzerine bağlı olan kaydırağı (slide) otomatik olarak açılıp şişen bir acil çıkış kapısı aklımıza geliyor.
Ancak, uçup giden bu kapı öyle bir kapı değil. Kapı olarak üretilmiş ama üzerinde açmak için bir sistemi ve kaydırağı yok, standart yolcu penceresi var. İçerden bakınca bir kapı gibi değil, normal pencereli bir kabin duvarı görüyoruz. Yani bu kapı, kapı olarak kullanılmayan kör tapa.
Kapı alttan menteşeli ve kabindeki kasasına takılıp 4 adet cıvata ile sabitlenerek kör tapa haline getirildiği bildiriliyor, kapı olarak kullanma olanağı sıfır. Bunlar karşılıklı 2 adet. Peki işlevsiz bir acil tahliye kapısı neden yapılmış?
Efendim, havayolu uçağa daha fazla yolcu alacak bir konfigürasyona geçecek olursa, kurallara göre ilave acil çıkış gerekeceği için modifikasyon uygulanarak acil çıkış kapısı olarak kullanma imkânı yaratmak için yapılmış.
Dört cıvata ile kasasına bağlanarak kör tapa haline getirildiği söylenen bu 2 kapıdan soldaki neden açılıp uçtu? Koparak uçaktan ayrılan 25-30 kg ağırlığı olduğu belirtilen bu koca kapı kuyruktaki sol yatay stabilizeye veya dikey stabilizeye çarpıp ağır şekilde hasarlasaydı, yeni bir B737 MAX bir faciasının yaşanması işten bile değildi.
Olay sonrası MAX 9 tipi uçaklar dünya çapında FAA’in yayınladığı EAD (Emergency Airworthiness Directive) ile yere indirildiler. THY filosunda 5 adet olan bu tipin ikisinin uçuş yasağı ile İran’da yerde kaldığını basından öğrendik. EAD’ye göre gerekli incelenmeler için Türkiye’ye getirilmeleri gerekecek. THY’nın bunu sağlamak için SHGM’den yolcusuz olarak tek bacaklı bir Ferry özel uçuş izni alması, bu olmazsa yetkili teknisyenlerin gerekli dokümanlar ve teçhizatla beraber İran’a gönderilmesi gerekecek.
Son habere göre bu iki uçaktan birisi Azerbaycan Bakü’ye diğeri de Dubai’ye yönlendirilmiş. Gerekli EAD incelemelerinin oralardaki bakım kuruluşlarına yaptırılacak olmalı. Ground edilmiş uçakların uçması için SHGMden özel izin alındı ise neden ana üsse değil de başka ülkelere çekilmişler, ben anlamadım.
NTSB, olay yaşayan uçakta bu olaydan önce, 3 defa kabin basınç arızası yazıldığını tespit etmiş. Acaba bu arıza, körleştirilmiş acil çıkış kapısının uçmasının bir ön habercisi miydi diye aklımıza takılıyor.
Boeing, bu 737 MAX serisinde fena çuvalladı. Birkaç ay aralıkla oluşan iki ölümcül MAX kazası sonrası (Lion Air ve Ethiopian Air kazaları ile 346 kişi öldü) MCAS yazılımı hatalı bulunup düzeltilinceye kadar tüm dünyada B737 MAX uçakları 2 yıl kadar yerde kaldılar.
Boeing havayollarına ve hayatını kaybeden yolcuların yakınlarına kaç milyon dolar tazminat ödedi, bilmiyoruz. FAA ile Boeing arasındaki FAA’in tip serifikasyon aşamasında bazı denetleme yetkilerini Boeing personeline devredilmesi gibi ilişkiler halının altına süpürülmüş gibi bir algı oluştu.
Sonuç olarak, Boeing bu ramak kala olay ile bir kere daha prestij kaybetti ve sicilini kirletti. Gerçek neden NTSB’nin yayınlayacağı rapor ile aydınlığa kavuşacaktır.
Erhan İnanç Ocak 2024
Yorumlarınız için teşekkürler. Kemer takma ışıkları söndükten sonra kemerleri tuvalete gitme vb hususlar dışında uçuş boyunca bağlı kalmasını öneririm. Bu olay dışında, kokpitteki hava radarı tarafından görülemeyen açık hava türbinası (clear air turbulance) kemeri bağlı olmayan yolcuları kaldırıp tavana çarpıyor, yaralanmalara neden olabiliyor. Radarda görülmeyince pilorlar kemerleri bağlayın ikazını yakmıyor. Mecbur kalmadıkça kemerlerin uçuş boyunca bağlı olması en iyi öneridir.