Son dönemlerde en çok konuşulan konulardan biri hiç şüphesiz milli sistemlerin motorları… Bu alanda da yerli üretime yönelen Türkiye, Heron’lar için kendi ürettiği milli PG115 motorunda 30 bin saat uçuş süresine ulaştı.
Türkiye’nin son yıllarda büyük bir atılım gösterdiği savunma sanayii sektöründe sıkça gündeme gelen ana konulardan biri de motorlar… Geçtiğimiz günlerde ülkemizin milli ve yerli olarak geliştirdiği ilk genel maksat helikopteri GÖKBEY’de kullanılacak TEI-TS1400 turboşaft motorunun tanıtımı, gözleri bir kez daha Türkiye’nin bu başarı serüvenine çevirdi.
Son 7 yılda 10 milli motor üretmeyi başaran Türkiye bu süreçte 1 adet de yerli motor üretti. 2014 yılında TJ-90 Turbojet İHA motoru ile başlayan süreç 2015’te PG115, 2016’da ANKA için geliştirilen PD155, 2017’de ANKA SİHA’ya özel üretilen PD170 motorları ile devam etti.
Takvimler 2017’yi gösterdiğinde Gökbey’in çekirdek motoru TS1200, 2018’de Kara Şahin’e özel T700, geçtiğimiz yıl yapılan PG50 ile Akıncı için üretilen PD222 görücüye çıktı.
Bu yıl ise Türkiye söz konusu alanda büyük bir atılım gerçekleştirdi ve TJ300, TS1400 motorlarını art arda kamuoyuna tanıttı.
2015’deki adım tarihi bir dönüm noktası
Savunma Politikası Analisti Turan Oğuz’a göre tüm bu süreçte en önemli kilometre taşlarından birini 2015 yılında uçtuğu açıklanan PG115 motoru oluşturuyor.
Türkiye’de ilk üretilen yerli motorun PD170 olduğu konusunda genel bir kanı bulunduğunu hatırlatan Oğuz, Ankara ile İsrail arasında geçmiş dönemde yaşanan sıkıntılar nedeniyle motor üretimi konusunun daha geçmiş bir döneme dayandığı bilgisini paylaştı.
“Türkiye, 2005’te İsrail’den HERON alıyordu. Ancak özellikle 2009’daki ‘one minute’ olayının ardından İsrail ile ilişkiler bozuldu” diyen Oğuz, o dönemi şöyle özetledi:
“HERON almak için imzalanan anlaşmalar olmasına rağmen ilk etapta bize ‘elektro-optik kamera satışı yaparız ancak lazer işaretleyicisini vermeyiz’ dediler. Bu tabii ki Türkiye tarafından kabul edilemezdi. Türkiye daha o yıllarda örtülü ve açıktan ambargoya maruz kalmaya başladı ve hemen kendi yol haritasını oluşturdu.”
Kamera ve motor konusunda çalışmalar başladı
Tel Aviv yönetiminin tazminat ödememek adına mevcut sözleşmeye uyduğunu ancak bunu yaparken diğer yandan da ciddi engellemeler yaptığına işaret eden Oğuz, o dönemde maruz kalınan durum nedeniyle Ankara’nın ‘gerekirse üretiriz’ yaklaşımını daha çok sahiplendiğini söyledi.
İsrail’in HERON için kamera vermemesinin ardından ASELSAN’ın ‘ASELFLIR-300T Elektro-Optik Keşif, Gözetleme ve Hedefleme Sistemi’ çalışmalarına başladığını anımsatan Oğuz, “Tabii ilk üretilen ürünler ağır oldu. Ağırlık limitlerinin aşılması sebebiyle platformlar zorlandı, hatta 2011’de kaza kırımlar da meydana geldi. Ayrıca o dönemde bakım ve onarım için İsrail’e yollanan 5 motorun uzun bir süre geri gelmediği ve bu durumun krize neden olduğu basında da yer aldı” dedi.
Garanti sonrasında TEI devreye girdi
Turan Oğuz, Türkiye ile İsrail arasındaki anlaşmanın ardından 2013’te söz konusu HERON’lara dair garanti sözleşmelerinin bittiğini söyleyerek, gelişen süreci şöyle anlattı:
“Garanti bittiğinde elimizde ağırlık limitinin üzerinde, motor onarımı konusunda sorunlar yaşayan ve yedek motor sayısı son derece kısıtlı bir HERON vardı. Garanti bitince bu duruma TEİ müdahil oldu ve çok sayıda probleme rağmen sistemin uçar halde kalması için PG115 projesi hızlandırıldı.
Bu adım ‘gerekirse kendimiz motor yaparız’ demenin fiiliyata dökülmesi oldu. Bu süreç öncesinde kamera için de yerli çözüm hayata geçirilmişti. 2015 sonrası milli motor takılan HERON sorunsuz bir şekilde göklere yükseldi.”
Bu süre onur verici
TEI Genel Müdürü Mahmut Akşit’in adını vermeden PG115’in Aralık 2020 itibarıyla 30 bin saat uçuş süresini geride bıraktığını söylediğini aktaran Savunma Politikası Analisti Turan Oğuz, “Büyük sorunlar yaşayan HERON’lar için başarılı bir şekilde ortaya konan bu çözüm ve yapılan motor büyük bir mutluluk kaynağı. İlk milli İHA motorunun 30 bin uçuş saatini geçtiği bilgisi ise ayrı bir gurur verici. Açık kaynaklara göre elimizde hala görev yapan 7 adet HERON var. Demek ki ürettiğimiz PG115 yoğun olarak çalışmaya devam ediyor. Bu bilgilerden yola çıkarak motorumuzun başarılı olduğunu net bir şekilde söyleyebiliriz” şeklinde konuştu.
Türkiye’nin tüm bu süreçte hem ‘müttefik’ görünen ülkelerin bir kriz ortamında nasıl adımlar atabildiğini hem de kendi başına da ihtiyacı olan hamleleri yapabileceğini net bir şekilde gördüğünü kaydeden Oğuz, Ankara’nın savunma sanayii alanında bugün ulaştığı noktaya, zorluklar içinde, bir nevi tırnaklarıyla kazıyarak geldiğini ve bu durumun gelecekteki muhtemel gelişmeler için de önemli bir çıkış noktası olduğunu da sözlerine ekledi.
İha ve siha’ların motorlarının ve parçalarının Almanya’dan alındığı kaç kere haber oldu hatta Alman meclisinde bu konu tartışıldı,burada da kimse bunları yalanlayamadı, bunlar hala milli motor diyor !
(Son 7 yılda 10 milli motor üretmeyi başaran Türkiye bu süreçte 1 adet de yerli motor üretti.) Bu ne demek gerçekten anlamadım.