Geçenlerde bir arkadaşımı havalimanından almaya gittim. Kendisi uçak yolcuğunu pek sevmez, fakat acil bir durumdan dolayı memleketine gitmek zorunda kaldığı için, Almanya’dan Türkiye’ye uçakla gidip, uçakla dönmüştü. Terminal’den çıkıp otoparka doğru ilerlerken bana ”sorma yaa, giderken kaptan iyiydi de, dönüşte acemi kaptana denk geldik” dediğinde, bende o na ”kaptanın acemisi nasıl oluyor? Yine türbülansların faturasını pilotlara mı kestin ? ” diye takılmıştım. Sonra bana ”yok abi yaaa, türbülansı biliyorum bende, inişte uçağı bir sağa bir sola savurdu” diyerek, ısrarla rüzgarlı hava da sağlıklı iniş gerçekleştirememiş pilotların acemi olduğuna dair beni ikna etmeye çalışıyordu…. Benzer bir muhabbeti bir kaç yıl önceki bir yolculuğum sırasında yaşamıştım. Ben uçuşlarımda koltuk tercihimi mümkün olduğunca arkadan yaparım. Sizlerinde bildiği gibi uçağın dikey ekseni etrafında yapılan her manevra en arka kısımda, ortalara kıyasla kendini daha fazla hissettirir. Yine oldukça rüzgarlı bir havada uçağın yere teker koymasına bir dakika ya vardı ya yoktu ki, uçağın rüzgarla boğuşur gibi süzülmesine yanımda ki yolcu ”sanırım pilotlar kontrolü kaybediyor” şeklinde korkuyla istem dışı mırıldanmıştı kendi kendine… Her ne kadar da bir çok insan, bir uçuş esnasında meydana gelen her türlü sarsıntıyı pilotlardan bilseler de, Airlinehaber gibi havacılığın duayenlerinin toplandığı bir havacılık sitesinde uçuş veya iniş esnasında yaşanan, alışılmışın dışındaki manevraların, sarsıntıların, pilotun iyi ya da kötü olduğu anlamına gelmediğini yazmam dahi gereksiz olacak.
Fakat düşündüm ki, rüzgârlı havalarda inişlere kısaca değinebilirim.
Aslında tamamiyle rüzgârsız hava pek yoktur. Çok ender olduğu için özellikle yan rüzgarın hızı yaklaşık 20 km/h ya ulaştığında ancak yan rüzgar yada İngilizce olarak Crosswind Landing’ den bahsedilir. Crosswind Landing dediğimizde de, farklı iniş yöntemleri uygulanır.
Farklı iniş yöntemlerine geçmeden önce, yan rüzgâr ya da İngilizce olarak Crosswind nedir, onu kısaca cevaplayalım. Uçağın uçuş yönüne, 90 derecelik dikey açıyla etki eden her rüzgar yan rüzgardır. Fakat gerçek hayatta bir çok problem, okul kitaplarında ki gibi ideal değildir. Aynı şekilde, uçağın uçuş yönüne sadece 90 derecelik acı ile etki eden rüzgarada gerçek hayatta, uçağın uçuş yönüne herhangi bir açı ile etki eden rüzgardan daha az rastlanır. Herhangi bir açı ile uçağa etki eden rüzgarın, uçağa tamamiyle yandan 90 derecelik acı ile etki eden parçası, fiziksel ismiyle Vektörü hesaplanır, ve o Crosswind olarak baz alınır.
Bir örnekle açıklayayım: Uçağınızın uçtuğu yöne, 40 derecelik açı ile 40 kt hızda rüzgâr etki ediyor. Bir bakıma uçağınız, yatay eksenine 40 derecelik bir açı ve 40 kt (1 kt = 1,8 km/h) ile esen rüzgara karşı uçuyor. O rüzgarın uçağa 90 derecelik açıyla yandan etki eden vektörü, rüzgarın hızı ile rüzgarın uçağın yatay ekseni arasındaki açının sinus değeri ile çarpılarak bulunuyor, yani; 40 kt x sin 40 = 25,7 kt. Uçağınıza Crosswind etkisi 25,7 kts hızla olmuş oluyor bu örneğimizde.
Pilotlar için Crosswind hesaplamalarını kolaylaştırmak amaçlı çizelgeler hazırlanmıştır.
Yukarıda ki örnekte, daha önce matematiksel olarak hesapladığımız örneği çizelge üzerinde göstermeye çalıştım.
Birde Crosswind Landing’ler de başvurulan iniş yöntemlerine kısaca göz atalım.
- Sideslip
Bu yöntemde, uçağın bir kanadı diğerinden daha aşağıda kalacak şekilde hafif yan yatırılır ve pistin başına gelene kadar uçuş yönüne açılı olacak şekilde uçulur. Pistin başına gelindiğinde ise, teker koymadan uçağın burnu uçuş yönüne çevrilir ve iniş gerçekleşir. Kanatlar paralel şekilde yaklaşılmadığı içim, iniş takımlarından biri daha önce yere basar.
- Crab
Bu yöntemde ise uçağın kanatları aynı yükseklikte tutulmaya çalışılır, böylelikle piste teker koyma esnasında kanatların yere paralel olması sağlanır fakat teker koymadan kısa bir süre önce, uçağın burnu pistin yönüne çevrilmesi gerekir.
Fakat bir üçüncü yöntem olarak pilotlar iki yöntemi kombine ederek inebilirler.
Şimdilik kısaca değindiğim bu konuyu, istek gelirse ileriki bir zamanda daha detaylı ele alabilirim. Bir başka yazımda tekrar buluşmak dileğiyle, güzel günler dilerim.
