Uçakların Maksimum İniş Ağırlığı (MLW), aynı uçağın Maksimum Kalkış Ağırlığından (MTOW) daha azdır. Bir uçak MTOW ile kalkış yaptıysa, ağırlığını MLW’e düşürmeden inerse Aşırı Ağır İniş (Over Weight Landing) yapmış kabul edilir.
Uçağın MTOW ve MLW değerleri tasarım sürecinde belirlenir. Tanımlanmış Maksimum İniş Ağırlığının üzerinde bir ağırlıkla yapılan iniş, uzun sürecek ve masraflı kontrolleri, bazen de onarımları gerektirir. Havayolları, pilotun oluşan acil durumla ilgili tüm faktörleri göz önüne alarak uçağı hafifletmek için fazla yakıtı yakmak veya atmosfere atmak veya MLW üzerinde bir ağırlıkla iniş yapmak konusunda doğru bir karar vermesini sağlamak için kokpit ekibi yönergeleri vardır.
Bir uçağın acil iniş yapması gerektiğinde, bazen Azami İniş ağırlığı Limiti üzerinde ağır olmamak için acilen yakıt boşaltması gerekebilir. Atmosfere yakıt boşaltılmasının havacılıkta adı Fuel Dump veya Fuel Jettison’dur. Bu işlem nasıl yapılır ve boşaltılan yakıta ne olur?
Her uçağın havada yakıt boşaltma sistemi yoktur. Örneğin, Boeing 737 gibi küçük uçakların, yakıtı ATC’nin vereceği bekleme alanında dolanarak kolayca yakabileceği için boşaltma sistemine gerek görülmemiştir.
Boeing 747 gibi büyük uçaklarda yakıt boşaltma sistemleri bulunur. Uçak fazla yakıtını boşaltmadan iniş yaparsa, bu aşırı ağırlıklı iniş, uçak gövdesi, iniş takımları ve kanatları üzerinde büyük bir stres yaratabilir. MLW üzerinde bir ağırlıkla iniş yapılırsa uçakta oluşacak yapısal hasarlar, ayrıca olası yakıt kaçakları ile yangın riskini de artırabilir.
Bununla birlikte, üreticileri bu uçakları bu koşulları göz önünde bulundurarak üretmişlerdir ve dolayısıyla uçakların genellikle bir ağırlık toleransları bulunur.
Bir uçak yakıt boşalttığında ne olur?
Bir uçak yakıt boşaltmaya karar verdiğinde pilotlar atılacak yakıt miktarını hesaplayarak kokpitteki bir düğmeye basar ve pompalar yakıtı kanatlardaki nozullardan dışarı atar. Atmosfere atılan yakıt parçacıkları buharlaşarak ince bir sis oluşturacak kadar geniş bir alana dağılır, gaz halinde buharlaşıp daha sonra atmosferin arka plan gazlarına karışır.
Eğer bir uçak, örneğin kalkıştan sonra henüz yeterince yükselmediyse ve yakıtını atıyorsa, atılan yakıt buharlaşamadan yere sıvı halde inebilir.
Bu durum binlerce litre petrolün kentsel bir alana boşaltılmasına eşdeğer olacağından, bunu mutlaka yerleşim bölgelerinden uzakta yapmak gerekir. FAA kuralları, 2000 feet’in altında yakıt boşaltmanın yapılamayacağını açıkça belirtiyor. ATC, yakıt boşaltmak zorunda kalan uçağa ASSIST prensipleri içinde yardımcı olacaktır.
Atmosfere yakıt atılmasında ASSIST prensibi
Air Traffic Controller için ASSIST’in açılımı:
A – Acknowledge/Kabul etme,
S – Separate/Ayırma,
S – Silence/Sessizlik;
I – Inform/Bilgilendirme,
S – Support/Destek,
T – Time/Zaman)
A – Pilotun acil durum ilanını kabul edin, niyetlerini sorun, uygun yakıt boşaltma alanları ve irtifaların yanı sıra iniş yapılacak uygun havaalanları hakkında yeterli bilgi verin.
S – Uçağı diğer trafikten ayırın. Bölgede yakıt boşaltma alanı mevcutsa, uçağı belirlenen bu yakıt boşaltma alanına yönlendirin. Boşaltma işleminin, yakıtın yere ulaşmadan buharlaşmasına/ dağılmasına izin verecek bir yükseklikte gerçekleştiğinden emin olun; yerden 5.000 ila 6.000 feet genellikle yeterlidir.
S – Acil olmayan çağrıları susturun veya mümkünse ayrı bir frekans kullanın.
I – Denetleyiciyi ve ilgili diğer sektörleri/birimleri bilgilendirin. Yerel prosedürlere göre havaalanı acil durum yangın kurtarma hizmetlerini ve ilgili tüm tarafları bilgilendirin, genel bir çağrı yaparak civardaki diğer hava trafiğini de bilgilendirin.
S – Yaklaşma türü, pist uzunluğu ve alternatif havaalanı detayları vb. gibi talep edilen ve gerekli her türlü bilgiyi sağlayarak kokpiti destekleyin.
T – Pilotlara durumu değerlendirmesi, yakıt boşaltma prosedürünü uygulaması ve ilgili kontrol listelerini tamamlaması için zaman tanıyın ve acil olmayan konularda baskı yapmayın.
Ocak 2020’de Los Angeles’tan Çin-Şangay’a giden Delta Airlines’ın B777 uçağı kalkıştan hemen sonra acil bir durum yaşadı, motorlarından birini kapatmak zorunda kaldı. Pilotlar hızla MLW altına düşmek için bir sahil banliyösü üzerinde 600 metre yükseklikten 15.000 galon (56.700 litre) yakıt boşaltmak zorunda kaldı. Alçak irtifadan yakıt boşaltılan yerde biri küçük çocuklar için olmak üzere, 3 okul vardı.
Delta B777 uçağından atılan yakıttan yerdeki 50’den fazla kişi etkilendi. Bu kişiler uçağın üzerlerinden geçtiğini gördüklerini ve ardından güçlü bir yakıt kokusu fark ettiklerini beyan ettiler. Kısa bir süre sonra gözlerinin yandığını, cilt kaşıntısı ve bazı nefes alma problemleri yaşadıklarını beyan ettiler. Şirket aleyhine bazı davalar açıldı. Hatta bir adam jet yakıtı kerozenle tamamen ıslandığını belirtti.
Videoda B777’nin yakıt boşaltımını görebilirsiniz.
Her acil durum farklıdır ve pilotlar konunun ciddiyetini ve aciliyetini dikkate alacaklardır. Kokpit mürettebatı, kendilerine sunulan seçenekleri değerlendirerek acil iniş için aşağıdaki üç seçenekten birini kullanabilir:
1-Beklemeye girip fazla yakıtın yakılması
2-Yakıt atılması (uçakta jettison sistemi varsa)
3-MLW üzerindeki ağırlıkla iniş yapılması
Yukarıda belirttiğim gibi, tüm uçaklarda jettison sistemi yoktur. Jettison sistemi olmayan uçaklar için iki seçenek kalıyor; fazla yakıtı yakarak azaltmak ya da limit dışı ağırlıkla iniş yapmak.
Çevresel bir riski olmasına rağmen, havada yakıt boşaltılması yıllar içinde olası faciaların önlenmesine yardımcı olmuştur.
Erhan İnanç Nisan 2024
