Uçaklar, hiçbir aksaklık olmadan uzun mesafelere güvenli bir şekilde uçmak üzere tasarlanmış hava araçlardır. Uçakların bakımı ne sıklıkla yapılıyor sorusunun cevabı oldukça karmaşıktır, çok çeşitli faktörlere bağlıdır. Bu yazımda mesleği olmadığı için uçak bakımları ile bilgisi olmayan ancak merak eden okurlarıma kısa ve genel bilgiler vermeyi tasarladım.
Uçaklar son derece karmaşık uçan makinelerdir. Örneğin bir Boeing 787’nin bir milyondan fazla parçası vardır. Uçakların bakımı için büyük teknisyen iş gücüne ihtiyacı vardır. Uçağın çoklu sayıdaki sistemleri, her sisteminin bir yedeği, hata bazen yedek sistemin de bir yedeği vardır. Planlı uçak bakımları, önleyici bakımın (Preventive Maintenance) faydalarını sağlar. Arıza giderme, hasar onarımı gibi periyodik olmayan işlemler hariç, uçağa uygulanan her bakım önleyici bakımdır. Önleyici bakımlar, havayollarına uçaklarını arızalanmadan önce tamir etmelerine olanak tanır.
Hat Bakımı – Line Maintenance
Hat bakım, uçakların seferleri arasında uygulanan nispeten küçük ölçekli bakımlardır, kötü hava koşulları dışında, hangara alınmadan uygulanması mümkündür. Uçuş öncesi kontroller, motorların yağı ve hidrolik gibi sıvı seviye kontrolleri, arıza onarımı gibi sorun giderme vb. işlemler dahildir. Uçakların bakımı, ilgili otorite tarafından onaylanmış bir bakım programına göre kapsamlı bir şekilde yapılır. Uçağın yaşı, uçtuğu saat, kalkış-iniş sayısı, ilgili sivil havacılık düzenlemeleri ve havayolunun kendi iç bakım politikaları bakım programını belirler. Uçak bakımı, yüzlerce görevi içeren 4 tür kontrol’e bölünmüştür. Bunlar genel olarak A Çek (Check), B Çek, C ve D Çek’leridir.
Hat bakımı A ve B Çekleri de içerir. Bazı havayollarının bakım programı A Çek içinde kısmi B Çek işlemlerini de içerdiği için ayrıca bir B Çek görülmez. A Çek’ler genel olarak her 500 ila 800 uçuş saatinde veya 400 kalkış-iniş sayısı içinde gerçekleştirilir. Bu, her 8 ila 10 haftada bir olabilir. Bakımlar sırasında filtreler değiştirilir, bazı anahtar mekanik sistemler yağlanır ve uçağın tüm acil durum ekipmanı incelenir. Bir A Çek için ortalama 100 adam-saat kadar işgücüne ihtiyaç vardır.
Ağır Bakımlar Heavy Maintenance
Hat bakım üzerinde olan Ağır Bakımlar, C ve D Çek’leri içerir. C Çek’ler her 18 aydan 6 yıla kadar (uçağın yaşına ve tipine bağlı olarak) yapılması gerekir. C Çek’ler oldukça kapsamlıdır, uçağı ve sistemlerin tamamını denetler. Yaklaşık 6.000 adam-saat işgücüne ihtiyaç duyar ve yaklaşık 3 hafta içinde tamamlanır.
D Çek’ler (bazı uçak tiplerinde, C4 veya C8 Çek olarak da bilinir), ortalama olarak 6 yılda bir yapılır. Bu da yine uçağın yaşına ve tipine bağlıdır. Örneğin B-787 Dreamliner’ların 12 yılda bir D Çek yapılmasına ihtiyacı vardır. Temel olarak tüm uçağın sökülmesini içerir. Her bir D Çek, yaklaşık 7 milyon dolara mal oluyor ve 100.000 adam-saat kadar iş gücüne ihtiyaç duyar. Kontrolör teknisyenlerin uçağın yapısını detaylı bir şekilde görüp inceleyebilmeleri için kabindeki her şey, tuvaletler, koltuklar, baş üstü dolapları, mutfaklar vb. sökülür. Uçağın motorları, iniş takımları, sistemleri sökülür, kontrol edilir, gerekiyorsa onarılır veya değiştirilir ve sonuçta uçak neredeyse yepyeni bir uçak haline gelir.
Uçak üzerinde uygulanan her bakım işlemi lisanslı ve yetkili teknisyenler tarafından yapılır, yapılan işlemler yazılı ve onaylı olarak kayıt altına alınır, arşivlenir ve otoritelerce belirlenmiş süre içinde arşivde muhafaza edilir. İlgili otoritesi kabul ediyorsa, tüm kayıtlar taranarak bilgisayar ortamında da tutulabilir. Bakım doküman arşivleri yangından, selden muhafazalı ve tanımlanmış kişiler dışındaki kişilerin girmesi önlenmiş olmalıdır.
Okurlarımın 2024 Ramazan Bayramını kutlar, sağlık ve mutluluklar dilerim.
Erhan İnanç Nisan 2024
Tesekkurler Erhan ağbim
Ucak bakımları ile ilgilenen veya merak eden herkes için cok faydalı bilgiler emeğine kalemine sağlık
Iyi bayramlar diliyorum.