Havalimanı işletmelerinin gelirleri temelde ikiye ayrılıyor:
1- Havacılık gelirleri
2- Havacılık dışı gelirler
Havacılık gelirleri, havayolu şirketlerinden direkt olarak tahsil edilen ödemeleri, yer hizmetleri, körük kullanımı gibi unsurları içeriyor. Bu ve benzeri gelir kalemlerinin dışında kalan tüm gelirler, “havacılık dışı” olarak tâbir ediliyor. Havacılık dışı gelirlerin bir havalimanı işletmesinin toplam gelirleri içerisindeki payı bölgeden bölgeye, havalimanından havalimanına değişiyor. Bununla birlikte, havacılık dışı gelirlerin payının, %40’lardan %50’lere kadar, oldukça yüksek bir oranda dalgalandığı söylenebilir. Yine benzer şekilde farklılık göstermekle birlikte, havalimanı işletmelerinin otopark kaynaklı gelirlerinin payı ortalamada %20’yi buluyor. Oto kiralama firmalarından alınan kira payları ise %5 civarında yer tutuyor.
Havalimanı işletmelerinin, havacılık dışı gelirleri (2013)
“Uberizasyon”, Havalimanlarının Gelirlerini Düşürüyor
Adını oto paylaşım platformu Uber’den alan ve Uberizasyon (Uberleşme) olarak tâbir edilen; mevcut varlıkların ve insan kaynağının kullanılmayan bölümünün değiş-tokuş edildiği veya paylaşıldığı uygulama biçimi, son yıllarda farklı bir çok sektörde hayata geçmeye başladı. Tabii bu sistemin en fazla kullanıldığı sektörlerin başında, kent içi ulaşım geliyor. Özellikle büyük havalimanlarının şehirlerin merkezinden uzakta olması, yolcuların buralara nasıl ulaşacağını başlı başına bir sorun haline getiriyor. Belediye otobüsü, metro, tren, taksi, özel otomobil gibi alternatifler yolcuların tercih edebileceği belli başlı ulaşım şekilleri. Havalimanına toplu taşıma ile gitmek istemeyen yolcular varsa kendi otomobilleri ile; yoksa taksi ile seyahat etme şansına sahip.
Bu noktada, kendi otomobillerini kullanacak yolcuları bekleyen bazı sorular oluyor:
- Otopark, terminale ne kadar uzak?
- Otoparktan terminale gitmek için otobüse binmek zorunda mı kalacağım?
- Otoparkta yer bulabilecek miyim?
- Otopark ücreti ne kadar?
- Otoparka o kadar para vereceğim; arabam bir de açıkta kalıp güneşte pişecek, tozlanacak veya yağmurda kirlenecek mi?
İşte bu aşamada yolcuların karşısına, Uber, Lyft, Blablacar gibi seçenekler çıkıyor.
National Academies Press tarafından hazırlanan Transportation Network Companies: Challenges and
Opportunities for Airport Operators adlı bir raporda, Uber ve benzer iş modelini benimseyen şirketlerin, havalimanı işletmelerine olan etkisi değerlendirildi.
Buna göre, her geçen gün Uber ve türevlerini tercih eden yolcu sayısı artıyor. En fazla etkilenen grup, tahmin edileceği üzere taksiler oluyor. Yolcular taksi yerine raporda ulaşım ağı şirketleri olarak tanımlanan alternatiflere kayıyor. Taksilerin yanı sıra, havalimanı ulaşımına yönelik kiralık oto talebi de azalıyor. Uberizasyonun bir diğer etkisi, havalimanlarının otopark gelirleri üzerinde oluyor. Yolcular, havalimanına kendi otomobilleriyle gidip otoparka park etmek yerine, yeni nesil ulaşımı tercih ediyor. Neticede havalimanı işletmelerinin otoparktan, oto kiralama firmalarından ve taksilerden elde ettiği gelirlerde düşüş eğilimi baş gösteriyor.
ABD’deki Etkisi Daha Büyük
Gidenler bilir; ABD’deki bir çok havalimanı, toplu taşıma ile ulaşım açısından son derece yetersizdir. Örnek vermek gerekirse; ülkenin başkenti Washington’da bulunan Dulles Havalimanı’nın kent merkezi ile metro bağlantısı yoktur. Yıllardır devam eden metro inşaatının ancak 2020 yılında tamamlanacağı öngörülmektedir.
Bu yüzden ABD’deki havalimanı işletmelerinin gelirleri içerisinde otopark, oto kiralama firmaları ve taksilerden elde edilen gelirlerinin payı, dünyanın diğer böglelerine nispeten çok daha yüksektir. Amerikan Federal Havacılık İdaresi (Federal Aviation Administration) tarafından yapılan bir açıklamaya göre, ABD’deki havalimanlarının “havacılık dışı” gelirleri yıllık 9,6 milyar USD mertebesinde. Ve şimdi sıkı durun; otopark, oto kiralama firmaları ve taksilerden elde edilen gelirlerin miktarı ise 4 milyar USD; bir başka deyişle %42 oranında bir paya sahip. Bu büyük gelirin azalmasına razı olmayan Amerikalı havalimanı işletmeleri genelde çare olarak, Uber ve benzeri şirketlerin havalimanına girişlerinden ilave ücret tahsil etmeyi bulmuş. Ancak bu durum, özellikle otopark gelirlerinin büyüklüğü düşünüldüğünde, yaraya merhem olacak gibi görünmüyor.(Havayolu101)
