Malezya medyasında yer alan haberlere göre Malezya Kraliyet Hava Kuvvetlerinin (RMAF) 18 adetlik hafif taarruz uçağı (LCA) ihtiyacı için toplamda 6 şirket tekliflerini sundu. Şirketler arasında TUSAŞ da yer alıyor.
Henüz detayları net olmamakla birlikte Malezya Hava Kuvvetlerinin bir filo (18 adet) hafif taarruz uçağı için 961.6 milyon dolarlık bir bütçe ayırdığı iddia ediliyor. Bu bütçenin yarısının (480.8 milyon dolar) ham palmiye yağı veya palmiye yağı ürünleriyle karşılanması da hedefleniyor.
Malezya medyasından The Edge’e konuşan kaynaklara göre toplamda 9 adet şirket Temmuz ayı içerisinde ihale için gerekli olan belgeleri teslim aldı. Tekliflerin son iletilme tarihi olan 6 Ekim’e kadar ise toplamda altı adet şirket tekliflerini Malezya’ya iletti.
TUSAŞ, HÜRJET İle İhaleye Katıldı
Kaynaklara göre Malezya’nın ihtiyaçları kapsamında ek bir filo daha (18 adet) sipariş verilebilir. Malezya, daha önce yaptığı tüm askeri uçak alımlarını hükümetler arasında yürütülen müzakerelerle tedarik ediyordu ancak ilk kez açık ihale yöntemiyle uçak alımına çıkılıyor.
Malezya Hava Kuvvetlerinin hafif taarruz uçağı ihalesi için tekliflerini ileten firmalar ve ürünleri ise şöyle:
- KAI/Kemalak Systems: FA-50
- TUSAŞ: Hürjet
- CATIC: L-15
- Leonardo: M-346
- Hindustan Aeronautics: Tejas
- Rosoboronexport: MiG-35
Pakistan tarafından üretilen JF-17 Thunder savaş uçağı ise favori olarak görülmesine rağmen Malezya’nın açtığı ihaleye katılmadı. İhaleye son katılım tarihinin ise 22 Eylül’den 6 Ekim’e kadar uzatıldığı haberde not ediliyor. İhaleyi kazanan firmanın ise gelecek yıl Mart-Nisan aylarında açıklanması bekleniyor.
Malezya Hava Kuvvetlerinin ihale için istekleri ise şöyle:
- Anlaşmanın imzalanmasından 36 ay sonra aşamalı bir şekilde uçakların teslimatına başlanması
- Uçağın havadan yakıt ikmali kapasitesine sahip olması
- Uçağın görüş ötesi menzile sahip füzelerle donatılabilir olması
- Uçakta kullanılacak olan parçaların %30’unun yerli olarak karşılanması
- Süpersonik hızlara ulaşabilme
Malezyalı kaynaklara göre Malezya Hava Kuvvetleri için 2018 yılında benzer bir ihale açıldı ve mevcut ihaleye teklif veren şirketlerin pek çoğu bu ihaleye katılım gösterdi ancak bütçe sorunlarından ötürü ihalenin iptal edilmesi kararlaştırıldı.
Avantajlı Şirketler
İhaleye katılan bazı firmaların ise diğerlerine göre daha avantajlı paketler sunması bekleniyor. Bu şirketlerden biri Çinli CATIC. Kaynaklara göre CATIC’ oldukça cazip bir finansman ve teknoloji transferi paketiyle ihaleye katılım gösterdi ancak Malezya’nın Çin ile yaşadığı jeopolitik gerilimin ihaleyi etkilemesi bekleniyor.
Bir diğer favori aday ise Güney Koreli KAI. KAI’nin avantajı ise bölge ülkelerinden Endonezya, Tayland ve Filipinler’e daha önce pek çok satış gerçekleştirmiş olması. Güney Kore ayrıca bölgede oldukça etkili bir ülke.
Aynı zamanda bir Hindistan şirketi olan Hindustan Aeronautics’in Tejas uçağının ise tüm isterleri karşıladığı not ediliyor. Eğer başarılı olursa Malezya, Tejas’ın dış pazardaki ilk müşterisi olacak.
Malezya Kraliyet Hava Kuvvetleri yakın bir zaman içerisinde halen envanterinde bulunan ve oldukça yaşlanan BAE Systems Hawk uçaklarını emekliye ayırmayı planlıyor. RMAF’in sipariş edeceği hafif taarruz uçaklarının envanterde bulunan F/A-18D Hornet ve Su-30MKM savaş uçaklarının kullanımına destek sağlayacağı da not ediliyor.
Türkiye ise ihaleye TUSAŞ ile katılıyor. Ulusal ve uluslararası alanda jet eğitim uçağı ihtiyacının karşılanması amacıyla TUSAŞ öz kaynakları ile 2017 yılında başlatılmış olan Jet Eğitim ve Hafif Taarruz Uçağı (HÜRJET)’nın henüz montajı dahi yeni başlamış durumda.
HÜRJET Projesi
TUSAŞ, eğitim uçağı/sistem üretimi ve tasarımında sahip olduğu maliyet etkin bilgi ve tecrübeyi kullanarak pazarda ortaya çıkan potansiyele yönelik HÜRJET Programını başlattı.
HÜRJET ile Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde yer alan T-38 uçakları ile akrobasi gösterilerinde kullanılan F-5 uçaklarının yerine geçecek olan yeni nesil jet eğitim uçağının tasarlanması, üretilmesi, kalifikasyon ve sertifikasyon faaliyetlerinin tamamlanması hedefleniyor. Proje kapsamında belirlenen konfigürasyonda ilk güvenli uçuşun 2022 yılı sonunda icra edilmesi, sertifikasyon faaliyetlerinin 2025 yılı sonu itibarıyla tamamlanarak jet eğitim uçağı varyantının kullanıma sunulması da bu hedefler arasında yer alıyor.
Üzerinde çalışılması planlanan konfigürasyonlar; Harbe Hazırlığa Geçiş Eğitimi, Hafif Taarruz (Yakın Hava Desteği), Eğitimlerde Karşıt Kuvvet Görevi, Hava Devriyesi (Silahlı ve Silahsız), Akrobatik Gösteri Uçağı, Uçak Gemisi Uyumlu Uçak olarak belirtiliyor. Proje kapsamında iki adet prototip uçabilir uçak ile test faaliyetlerinde kullanılmak üzere bir adet statik ve bir adet yorulma test uçağı üretilmesi planlanıyor.
HÜRJET’te Son Durum
2017 yılında başlatılan projenin Nisan 2018’de Sistem Gereksinimleri Fazı, Temmuz 2019’da Ön Tasarım Fazı, Şubat 2021’de de Kritik Tasarım Fazı başarı ile tamamlandı. Ön Tasarım Fazı tamamlanmadan önce uçağın aerodinamik yüzeyinin doğrulanması için Statik-1 rüzgâr tüneli testleri başarılı bir şekilde gerçekleştirildi.
Bu süreçte öncelikle Prototip-1 uçak için konfigürasyon belirlenerek, tüm sistem tedarikçileriyle toplantılar düzenlendi. Sistem yerleşim çalışmaları hızlandırılarak, buna paralel olarak uçak yapısı oluşturulmaya başlandı. Kritik tasarım ve analiz faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinin ardından, 2021 Şubat ayı sonunda Kritik Tasarım Fazı başarıyla tamamlandı.
Ocak 2021’de başlayan detay parça teknik resim yayımlama faaliyetleri Kritik Tasarım Fazı tamamlandıktan sonra hızlandırıldı. Faaliyetlerin 2021 yılı Mayıs ayı içerisinde tamamlanması hedefleniyor. Teknik resimleri yayımlanan parçalar ise TUSAŞ Ar-Ge ve Prototip Genel Müdür Yardımcılığı tarafından öncelikli olarak yardımcı sanayide üretilmeye başlandı. Bu kapsamda üretilecek parçaların, yaklaşık yüzde 80’inin yerli yardımcı sanayi firmaları tarafından, yüzde 20’lik kısmının ise TUSAŞ imkân ve kabiliyetleri ile üretilmesi planlanıyor.
Yaklaşık 500 TUSAŞ personelinin görev yaptığı projenin takım tasarım faaliyetlerinin tamamlanma oranı yaklaşık yüzde 66’ya ulaşarak, üretime başlandı. İlk montaj takımı (assembly tool) kurulumu da devam ediyor.
HÜRJET Proje Takvimi Ne Durumda?
CDR faaliyetleri başarıyla tamamlanan HÜRJET uçağının ilk prototipi için üretim faaliyetlerine başlanıldı. 2021 yılında ise ilk prototipi; Statik Rüzgâr Tüneli testleri, Hava Alığı Rüzgar Tüneli testi gibi bir dizi zorlu test bekliyor. Uçağın ilk prototipinin 2022 yılının Aralık ayında uçması, ikinci prototipinin de 2023 Ocak-Şubat aylarında uçuş yapması bekleniliyor.
İlk uçağın Türk Hava Kuvvetlerine teslimatının ise 2024 yılı sonunda veyahut 2025 yılının başında yapılması planlanıyor.
Şu ana kadar ise – 1/10 ölçekli model üzerinden – Statik Rüzgar Tüneli, Hava Alığı Rüzgar Tüneli, Düşük Hız Rüzgar Tüneli, Uçuş Kontrol Kanunları, Uçuş Simülasyon Modeli Geliştirme, 270 Derece Simülatör, İlk Yük Döngüsü ve İlk Yapısal Analiz Döngüsü faaliyetleri başarıyla gerçekleştirildi. (savunmasanayist)