TUSAŞ Genel Müdürü Prof. Dr. Temel Kotil, Jet Eğitim Uçağı olarak özgün tasarlanan HÜRJET için parça üretiminin başladığını açıkladı.
Ülkemize güç katacak projelerin takvimine sadık kalındığının altını çizen Kotil, 2022 yılında HÜRJET’in yer testlerine başlanacağını duyurdu.
TUSAŞ Genel Müdürü Prof. Dr. Temel Kotil, insansız hava araçları ve uzay sistemlerine yönelik değerlendirmelerde bulundu.
M5 Dergisi’nin sorularını yanıtlayan Kotil, “1973 yılında Türkiye’nin havacılık alanında potansiyelini geliştirmek, milli hava araçlarını ülkemize kazandırmak için kapılarını açan TUSAŞ-Türk Uçak Sanayii, Ar-Ge faaliyetleri ve deneme projeleri ile geçen 10 yıla önemli bilgi birikimi sığdırdı.” dedi.
Türk Uçak Sanayii, Türkiye’nin ana muharebe gücünü F-16 ile karşılama kararı ve bu uçakların Türkiye’de üretimi için önemli bir stratejik ortaklığa imza attığını belirten Kotil, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Amerikalı ortağı ile kurulan Turkish Aerospace Industries (TAİ) faaliyetlerine başladı. 25 yıllık bir ortaklığı kapsayan sözleşme ile Ankara Kahramankazan’ da bulunan tesislerde toplam 308 F-16 üretildi. 25 yıl henüz dolmadan, 2005 yılında devletin yerli ve milli bağımsız savunma sanayiini inşa etmek üzere aldığı stratejik karar neticesinde ikili anlaşma neticesinde Amerikalı ortak ile yollarını ayıran TUSAŞ-Türk Uçak Sanayii o tarihten sonra Türk Havacılık ve Uzay Sanayii adıyla yoluna devam etme kararı aldı. 90’lı yılların başında hava yapısalları alanında deneme ölçekli üretim ve teslimatlar ile başlayan çalışmaları, bugün dünyanın en büyük havacılık şirketlerinin stratejik üretim partneri olarak devam ettiren Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, Helikopter, Uçak, İnsansız Hava Aracı, Hava Yapısalları ve Uzay alanlarında küresel ölçekte önemli faaliyetler gerçekleştiriyor.”
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin dünyanın en büyük savunma ve havacılık şirketlerinin listelendiği Defense News Top 100 listesinde ilk 100 içinde yer aldığını belirten Kotil, dünyada sadece birkaç ülkenin gerçekleştirdiği 5’nci nesil savaş uçağını ülkemizde Milli Muharip Uçak adıyla gerçekleştirmek ve 18 Mart 2023’te ilk prototipi yer testleri için hangardan çıkarmaya hazırlandığını kaydetti.
“Hangardan sadece bir savaş uçağından ziyade beşinci nesil hava aracı üretim tecrübesi ve test tesisleri ile test tecrübesi de ülkemiz kazanmış olacak.” diyen Kotil, şöyle devam etti:
“Diğer taraftan dünya helikopter sektöründe çok az sayıda şirketin birden çok projeyi aynı anda üretim faaliyetleri göstermesine rağmen Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, hali hazırda T625 GÖKBEY, T129 ATAK projeleri yanı sıra T929 Ağır Sınıf Taarruz Helikopteri (ATAK2) ve 10 Ton Genel Maksat Helikopteri gibi helikopter projelerini de geliştirmeye devam ediyor. İlk uçuşunu 2023 yılında yapacak olan ATAK2 dünyanın en modern taarruz helikopterleri arasında yer alması hedefleniyor. EASA sertifikalı HÜRKUŞ için geliştirme çalışmalarına devam eden Türk Havacılık ve Uzay Sanayii diğer taraftan Türkiye başta olmak üzere bölge ülkelerinden de yoğun ilgi gören Jet Eğitim Uçağı ihtiyacına cevap verecek. Dünya’nın en iyi operatif insansız hava araçları arasında yer alan ANKA İHA’nın teslimatlarına devam eden Türk Havacılık ve Uzay Sanayii diğer taraftan AKSUNGUR teslimatlarına da başladı. İlk teslimatın Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na yapıldığı AKSUNGUR’un önümüzdeki dönemde de teslimatlarına devam edilecek.”
3 BİN KİŞİLİK AR-GE EKİBİ
Uzay alanında önemli projeler gerçekleştiren ve GÖKTÜRK 1, GÖKTÜRK 2 haberleşme uydularını gökyüzü ile buluşturan Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’yle ilgili, GÖKTÜRK 3 ve GÖKTÜRK 1Y projelerinin yanı sıra TÜRKSAT 6A gibi önemli projelerinde entegrasyon ve test faaliyetlerine devam ettiğini belirten Kotil. “Türkiye’nin ilk uydu ihracatını Arjantin’e gerçekleştirecek olan şirket, dünyada uzay alanında söz sahibi az sayıda gelişmiş ülkede bulunan, ülkemizin ise tam kapsamlı ilk ve tek Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test (USET) Merkezi’nde uydu test faaliyetlerini yürütüyor. Askeri havacılık dışında sivil havacılık alanında da çok önemli çalışmalar gerçekleştiren Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, Boeing ve Airbus gibi dünyanın en önemli havacılık şirketlerinin stratejik üretim ortakları arasında yer alıyor. Tüm bu faaliyetlerini Ar-Ge faaliyetleri ile de pekiştiren Türk Havacılık ve Uzay Sanayii bugün 3 Bin’i aşkın Ar-Ge çalışanı, 3 Milyar TL’nin üzerinde Ar-Ge harcaması ile Türkiye’nin havacılık alanında Ar-Ge lideri konumunda. Toplam 11.000’i aşkın çalışanı ile Türk Havacılık ve Uzay Sanayii geleceğin havacılık teknolojilerini bugünden tasarlamaya ve Türkiye’nin bağımsız ve özgün havacılık ekosistemine öncü vasfı ile güç katmaya devam ediyor.” dedi.
Halihazırda bünyenizde savaş uçağı, helikopter, uydu gibi mühendislikte çok üst noktaların gerektiği projeler yürütülüyor. Mühendis gücünüz nedir? Yeni ve genç mühendisler kazanmak için hangi çalışmaları yapıyorsunuz?
Prof. Dr. Temel Kotil, “Türk Havacılık ve Uzay Sanayii multidisipliner mühendislik kabiliyetlerini bir hava aracında toplayan sektörün öncü firması olarak faaliyet gösteriyor. Bu kapsamda İleri mühendislik Teknolojileri geliştiren ve üreten önemli bir iş gücüne sahip durumda. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, bugün 11.000’i aşkın çalışanı, 5000’e yakın mühendis ve 5000’e yakın teknisyen ile çalışmalarını aralıksız sürdürüyor. Diğer taraftan protokolünün bulunduğu 65 üniversitenin yanı sıra, SKY adını verdiği stajyer mühendislik programları ve MGP adını verdiği mühendis geliştirme programları ile havacılık alanında nitelikli mühendis ve teknisyenlerin yetişmesi için yoğun faaliyetler gerçekleştiriyor.” ifadelerini kullandı.
Güvenlik güçleri envanterindeki S/İHA’lar; elektro optik kamera, SAR radarı, ELINT/SIGINT/COMINT istihbarat yükleri ve MAM-C/L mühimmatlarından oluşan faydalı yükler ile görev yapıyor. Özellikle AKSUNGUR özelinde devam eden yeni faydalı yük çalışmaları mevcut mu?
AKSUNGUR’un ilk teslimatının Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na yapıldığını anımsatan Kotil, “Diğer taraftan Türkiye’nin uydu kontrollü ilk SİHA’sı ANKA hem de ANKA platformundan yola çıkarak geliştirilen AKSUNGUR tamamen özgün yani tasarım hakları tamamen Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’ne ait olması sebebi ile önümüzdeki dönemde kuvvetlerin isterleri doğrultusunda yeni faydalı yüklerin entegre edilmesine imkan tanıyor.” dedi.
YENİ İHRACAT SÖZLEŞMELERİ YOLDA
Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçtiğimiz günlerde Nijer Cumhurbaşkanı ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde HÜRKUŞ’un Nijer’e ihraç edildiğini açıkladı. Keza Temel Kotil Bey’de HÜRKUŞ’un ihraç edildiğini belirtti. Geçtiğimiz aylarda ayrıca HÜRKUŞ Hava Yer Entegrasyon Uçağı’nı tanıttınız. HÜRKUŞ’un hem TSK’ya teslimat hem de ihracat faaliyetlerinde son durum nedir?
“HÜRKUŞ EASA Sertifikası ile dünyanın herhangi bir ülkesinde uçuş yapabilen ve sahip olduğu fırlatma koltuğu ile dünyanın en güvenli eğitim uçakları arasında yer alan özgün ve milli bir eğitim uçağı” diyen Kotil, “HÜRKUŞ özellikleri bakımından düşünüldüğünde birçok versiyonu ile yurtdışından da rağbet görüyor. Önümüzdeki yıl teslimatlarımızı ve ihracat anlaşmalarımızı hızlandırmak için çalışmalarımızı sürdüreceğiz.” dedi.
HÜRJET’İN YER TESTLERİ BAŞLIYOR
18 Mart 2023 Türk Havacılık ve Uzay Sanayii için en kritik tarihlerden biri. Bu tarihte T929 ATAK-2 ve HÜRJET uçuş gerçekleştirirken Milli Muharip Uçak (MMU) hangardan çıkarılacak. Bu takvim kapsamında bu üç projede gelinen noktayı paylaşabilir misiniz?
Prof. Dr. Temel Kotil, “Jet Eğitim Uçağı olarak özgün tasarlanan HÜRJET için parça üretimi başladı. Bu kapsamda 2022 yılında parçaların tamamlanarak yer testlerinin başlaması hedefleniyor. Savunma sanayii alanında ülkemize güç katacak tüm projelerimizin takvimlerine sadık kalacak şekilde çalışmalarımızı sürdürüyoruz.” ifadelerine yer verdi.
2022 yılından beklentileriniz neler?
2021 yılı içinde T129 ATAK Helikopterinin teslimat sayısının 67’e ulaştığı bilgisini veren Kotil, şunları söyledi:
“ANKA İHA’mızda 100.000 saate ulaşırken, ülkemizin hava gücüne katkı sağlayacak şekilde teslimatlarımız da devam ediyor. 18 ay gibi kısa bir sürede tasarım ve üretimini gerçekleştirdiğimiz AKSUNGUR projemizde ilk teslimatı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na gerçekleştirdik. GÖKBEY test ve sertifikasyon süreçlerimiz devam ediyor. HÜRKUŞ’un Hava Yer Entegrasyon Uçağı (HYEU) olarak adlandırdığımız uçağımız hatırlanacağı üzere Konya’da ilk kez gökyüzü ile buluştu. Diğer taraftan HÜRJET Jet Eğitim Uçağımız ve ülkemizin beka projesi Milli Muharip Uçak için ilk parça üretimlerimize başladık. Hava yapısalları alanında yeni iş birlikleri gerçekleştirirken, ülkemizin ilk uydu ihracatına da 2021 yılı içinde imza attık.”
MMU İÇİN YENİ TEST MERKEZLERİ
Tüm bu çalışmalardan yola çıkılarak 2022 yılı Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin özgün ürünleri olan ATAK2, HÜRJET Jet Eğitim Uçağı ve Milli Muharip Uçak için kritik aşamaların tamamlanacağını ve ülkemizi havacılık alanında lig atlatacak önemli gelişmelerin yaşanacağı kritik bir yıl için çalışmaların aralıksız devam ettiğini söyleyen Kotil, sözlerini şöyle sonlandırdı:
“T129 ATAK teslimatlarımıza devam ederken, GÖKBEY’i Jandarma Kuvvetlerine teslim edeceğimiz önemli bir kilometre taşını daha gerçekleştireceğiz. Aynı zamanda HÜRKUŞ projemizde de teslimat ve ihracat anlaşmalarına hız kazandırmayı hedefliyoruz. Milli Muharip Uçak kapsamında ülkemizin havacılık ekosistemine kazandıracağımız Ses Altı Rüzgar Tüneli, Yıldırım Test Tesisi, Radar Kesit Alanı Test Tesisi, “Ironbird” Test Tesisi gibi önemli tesisler ile geleceğe güç katacak çalışmalarımıza yenilerini eklemeyi hedefliyoruz.”