Türkiye’nin aynı zamanda 10 şirketle tedarikçiler arasında olduğu F-35 projesinden dışlanmasının ‘üretimde kriz’ yaratacağı iddia edildi. İddianın dayanağı önemli parçalardan ikisinin tek tedarikçisinin Türkiye’den bir firma olması. Ancak İsrail’in üretime hazır olduğunu söyleyerek devreye girdiği söyleniyor.
ABD ile yaşanan gerilim, Türkiye’ye F-35 savaş uçaklarının teslim tarihinin ertelenmesine yol açmıştı. Türkiye, aynı zamanda uluslararası bir konsorsiyumla üretilen F-35’lerin parça tedarikçileri arasında yer alıyor. Kamu şirketleri Aselsan, Roketsan, Tusaş’ın yanısıra özel sektör şirketleri de projenin içinde. İki parçanın tedarikinin sadece Türkiye’deki üreticiler tarafından yapıldığı bu nedenle F-35 üretiminde “kriz” yaşanabileceği iddia edilirken, söz konusu parçaları üretmeye İsrail’in talip olduğu da gelen bilgiler arasında.
Hürriyet’in haberine göre Washington merkezli “think tank” FDD’nin Kıdemli Başkan Yardımcısı olan ve ABD Hazine Bakanlığı’nda bir dönem terör uzmanlığı yapan Jonathan Schanzer, Türkiye’nin F-35 projesinden dışlanmasının kriz çıkaracağını savundu. Schanzer sosyal medyadaki açıklamasında Türk firması AYESAŞ’ın F-35’in iki temel bileşeninin tek tedarikçi olduğunu belirterek, Türkiye’nin dışlanması durumunda her kesimin zarar göreceğini ve 12 milyar dolarlık ek maliyet getireceğini söyledi.
Rıza Sarraf davasının bilirkişilerinden olduğu ve Türkiye’ye yönelik eleştiriyle tanındığı belirtilen Schanzer, “Biri lütfen bana bu bileşenler için acil durum planımız olduğunu söylesin. Türk dış politikasını dikkatle izleyen herhangi bir gözlemci bile bu krizi önleyebilirdi. Şu anda askeri aklımıza güvenebileceğimizi umuyorum” dedi.
İKİ PARÇADA TEK TEDARİKÇİ ZORLU’NUN AYESAŞ’I
F-35 savaş uçağının temel iki bileşeni olan füze uzaktan kumanda arabirimi ve panoramik kokpit ekranı elektronik kartlarının tek tedarikçisinin Ankara merkezli Aydın Yazılım ve Elektronik A.Ş. (AYESAŞ) olmasının Türkiye’yi F-35 programındaki önemli ortaklardan biri haline getirdiği belirtildi. Zorlu Holding’e bağlı AYESAŞ, projeye yazılım tedarik eden tek Türk firması olarak biliniyor.
10 TÜRK FİRMASI ORTAK
Aralarında ASELSAN, Kale Havacılık, MiKES, Alp Havacılık, HAVELSAN, ROKETSAN, TUSAŞ/TAI gibi firma ve kuruluşların da bulunduğu 10 şirket F-35 uçakları için, parça ve elektronik sistem üretimi ile motor bakımında tedarikçi olarak rol oynuyor. F-35 uçaklarını kullanacak Türk pilotlarının Arizona’daki Luke Hava Üssü’nde eğitimleri de devam ediyor.
Program kapsamında 100 adet F-35 uçağı almayı planlayan Türkiye, projenin başından itibaren programın 9 katılımcı ülkesinden biri olarak tedarik zincirinde yer alıyor. Türk şirketlerinin F-35 programına yaptıkları katkının toplamda 12 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
MATTIS: İKİ YIL KAYBEDERİZ
Geçen ay ABD Savunma Bakanı Jim Mattis, Türkiye’ye F-35 teslimatını engelleyeme çalışan Kongre’ye mektup yazarak, “Türkiyesiz olmaz” demişti. Mattis, “10 Türk şirketi bu projede yer alıyor. Türkiye 1 milyar dolar yatırım yaptı. Rahip ve S-400 kaygılarınızı anlıyorum ama Türkiye olmazsa F-35’lerin üretimi büyük sekteye uğrar, 2 yıl kaybederiz” diye yazmıştı.
TÜRKİYE 3. SEVİYE ORTAK
Hürriyet’e konuşan savunma sanayi araştırmacısı Arda Mevlütoğlu yaptığı değerlendirmede şunları söyledi:
“Türkiye F-35 projesinde 3. seviye ortak olarak yer alıyor. AYESAŞ yazılım bileşeni de olan donanım parçası üretiyor. Türkiye’nin projeye sağladığı katkılar bir süre sonra ABD tarafından tedarik edilebilir. TAI uçağın gövdesi için parça üretiyor ama AYESAŞ’ın ürettiği parçaların katma değeri daha yüksek. AYESAŞ’IN projede yer almamasının vereceği zarar kısa vadede daha çok olur. Türk firmalarının dışlanması hem maliyet hem de gecikme açısından sıkıntı yaratır. Ortada bir tedarik zinciri ve işleyen bir sistem var. Bu sistemin yerine yenisinin konulması süre alır.”
İSRAİL: BİZ YAPARIZ
Bu arada Türkiye’ye F-35 verilmemesi ya da performans artırıcı yazılımı olmaksızın Türkiye’ye teslim edilmesini isteyen İsrail’in tekrar devreye girdiği iddia edildi. İsrail’in, F-35’in parça tedariklerini sağlayan Türk firmalarının yerine İsrail Havacılık Endüstri (IAI) ve iki firmanın üretime hazır olduğunu söyleyerek kulis yaptığı öne sürüldü.
Türkiye’nin F-35 projesinden dışlanması kriz mi çıkarır?
