Havacılık sektöründe faaliyet gösteren işyerlerinde istihdam edilecek yabancı pilotların bakanlığımızca düzenlenecek çalışma izni, yabancı uyruklu pilotların lisanslarını Türkiye’de geçerli kılan Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünden alınacak Validasyon Belgesi ile birlikte geçerlilik kazanmaktadır.
https://www.csgb.gov.tr/uigm/belgeler/izin-degerlendirme-sureci/
Türkiye’de toplam pilot sayısı yaklaşık olarak 12000 rakamına yaklaşmıştır. Son 2 yıldır pandemi sebebiyle Havayolu şirketleri yeni pilot alımı yapmadığı gibi Onur Havayolları 1 Nisan 2020 tarihinden bu yana aktif uçuş faaliyetlerini durdurmuş bulunmaktadır gelinen süreçte çalışanlarına maaş ödemediği ve kısa süre içinde iflas edeceği bir çok basın yayın organında dile getirilmektedir.
Daha önce 2020 yılı başında iflas etmiş Atlas Global Havayolları ve 2018 de iflas etmiş Borajet Havayollarından dolayı birçok Türk vatandaşı pilot işsiz kalmış pandemi sürecini de en ağır ekonomik şartlarda geçirmektedirler.
1990’lı yıllardan bu yana onlarca Havayolu şirketi iflas etmiş, ettirilmiştir. Bu şirketlerden geriye binlerce Kabin memuru, Teknisyen, Pilot ve diğer tüm şirket çalışanları mağdur edilmiştir. Özellikle son dönemde iflas eden Atlas Global ve Borajet Havayollarının iflas süreçleri takip edildiğinde Onur Havayollarının da aynı senaryo ile iflasa götürüldüğü gözden kaçmayacaktır.
Onur havayollarında 300 pilot, Atlas ve Borajet havayolları iflasından sonrada 200pilot olmak üzere yaklaşık 500 civarı tecrübeli pilot işsiz durumda olmak üzere, son üç yıldır pilotaj eğitimini tamamlamış 1100 tecrübesiz pilotla birlikte toplamda Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı yaklaşık 1600 pilot hali hazırda işsiz durumda atıl kullanılmayan bir kaynak olarak bekletilmektedir.
Tecrübesiz bir pilotun tüm eğitimleri için harcanan süre 2-4 yıl arasında değişmekle birlikte eğitim maliyeti de 100.000 EURO ve her bir tecrübeli pilotun yıl/uçuş saati bazında tecrübe maliyeti de ortalama kişi başı 400.000 EURO olmak üzere kullanılmayan kaynak kapasitesi hesap edilirse; 1100×100.000=110.000.000 EURO ve 600×400.000=240.000.000 toplamda 350.000.000 EURO, yani 3.800.000.000TL (ÜçmilyarSekizyüzmilyon Türk Lirası) kaynak kullanılmadığı halde bekletilmektedir.
Türkiyede aktif olarak faaliyet göstersen havayolu şirketlerinde yaklaşık olarak 750 Pilotun çalıştığı bilinmektedir. Her bir pilotun çalıştığı şirkete ekonomik maliyeti (maaş+otel ücreti+lisanslandırma ücretleri+aylık memleketlerine gidiş geliş masrafları ve aracı kuruluşlara verilen komisyonlar) 200.000 EURO olmak üzere toplamda yıllık yabancı pilotlara ödenen ücretler 150.000.000 EURO olarak hesaplanabilir. Son 10 yıldaki yabancı pilot istihdamının Türk ekonomisine maaliyeti ise yaklaşık 1.000.000.000 EURO ve bu şekilde artış devam ederse de önümüzdeki 10 yıl için 2.000.000.000 EURO olması kaçınılmazdır.
Neredeyse bütün yabancı pilotlar kazandıkları paraları kendi ülkelerine yatırım olarak götürmekteler ve bunu karşılığı ülkeye hiçbir kaynak girişi olmamaktadır. Bununla birlikte 350milyon EURO değerinde işsiz Türk Pilotları atıl bırakılması da düşündürücüdür.
Pandemi öncesinde Avrupa Birliği ülkelerinde Türk vatandaşlarının çalışabilmesi için öncelikle EU oturma hakkı olması ve Avrupa sivil Havacılığı (EASA) onaylı Pilot lisansına sahip olma şartları öne sürülerek Türk Lisanslı pilotların Avrupa Havayolu Şirketlerinde çalışma imkanları neredeyse yok denecek kadar azdır. Pandemi sürecinde ise dünyada faaliyet gösteren tüm hava yolu şirketleri yabancı pilotları işten çıkartmış ülkelerine göndermiştir. Böylelikle işsiz Türk pilotlarının tam sayısı yukarıdaki rakamlardan da fazla olduğu düşünülmelidir.
2020 yılında yabancı pilot oranı %11 iken pandemi dolayısıyla Cumhurbaşkanımızın verdiği talimat neticesinde %2 seviyesine düşürülmesi konusu SHGM tarafından Tüm Havayollarına talimat olarak bildirilmiş olmasına karşın gelinen süreçte Yabancı pilot sayılarında göze görünür tatmin edici bir azalma olmamıştır. Bu konunun tekrar dile getirilmesi hatta SHGM yetkisinde olan çalışma izinlerinin onaylanma işleminin durdurulması seçeneği düşünülmelidir.
Ayrıca SGK kanunları kapsamında çalışma hayatımızda Emeklilik yaşı 65 e kadar uzatılmıştır. Bu durum sivil havacılık açısından da ticari yapılan uçuşlar için pilotlarda çalışma yaşı 65 olarak uygulanmaktadır. Ancak şirketler pilot alımlarında Kaptan Pilotlar için 53-55 yaş ve İkinci pilotlar (First Oficer) içinde 40-45 yaş olarak işe alım kriterleri uygulamaktadır. Bu durum anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olmakla birlikte Avrupa ülkelerinde böyle bir şart getirilmesi kesinlikle insan haklarına aykırı olarak değerlendirilmektedir. Şu anda iflas eden şirketler dolayısıyla işsiz kalan pilotların en az %30 u bu yaş kriterini sağlayamadığından Türk şirketlerinde iş bulmalarının da önü kesilmektedir.
Bir diğer işe alım şartı olan ‘’ son 1 yıl içinde aktif olarak uçuş yapmak’’ durumu, pandemi dolayısıyla işsiz kalan pilotların son 2 yıldır uçuş yapamadıkları için önlerinde aşılması imkansız bir bariyer olarak konulmaktadır.
Başta Türk Hava Yolları olmak üzere ülkemizde faaliyet gösteren Havayolu şirketlerinin yukarıdaki saymış olduğumuz kısıtlamaları ortadan kaldırarak işsiz pilotlara daha efektif olarak iş imkanı sunmalarını ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına her alanda öncelik vermelerini, aynı zamanda SHGM başta olmak üzere bu kadar işsiz Türk pilotu dururken ve yabancı pilotların çalışma müsaadelerinin iptal edilmesi istihdamın önünü açarak Türk sermayesini geri dönmeyecek şekilde yurt dışına çıkması engellenmiş olacaktır.