Kovid-19 salgınından ciddi şekilde etkilenen havacılık sektörü yaralarını sarmaya çalışırken, bir darbe de Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle geldi. Kapanan hava sahaları ve uygulanan yaptırımların sektörü ciddi şekilde etkileyeceği konusunda hemfikir olan uzmanlar, ‘titanyum’ detayına dikkat çekti.
Rus ordusunun Ukrayna topraklarına yönelik saldırısı sürüyor. Saldırı başladığından bu yana birçok sektör yaşananlardan ciddi şekilde etkilenirken, en çok etkilenen sektörlerin başında ise havacılık çekiyor. Birçok ülkenin Rusya’ya hava sahasını kapatmasının bilet fiyatlarını yükselteceği tahmin edilirken, Avrupa Hava Seyrüsefer Emniyeti Teşkilatı EUROCONTROL verilerine göre, Rusya’nın Ukrayna’yı işgale başladığı 24 Şubat tarihinden 2 Mart’a kadar geçen sürede Ukrayna’da yapılan uçuşlar tamamen durdu. Ukrayna’nın komşusu olan Moldova’daki uçuşların yüzde 88’iiptal edilirken, hava trafiğinin en çok aksadığı üçüncü ülke ise yüzde 46 ile Slovenya oldu.
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Uçak Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Melih Cemal Kuşhan, Rusya’ya uygulanan yaptırımların uçak üreticileri için kısa ve uzun vadede etkili olmayacağını belirtti. Rusya’nın uçak üretimi konusunda bir tedarikçi olmadığını belirten Kuşhan, “Bu sektör her zaman sertifikalı üreticilerle ve yan üreticiler ile çalışır. Üretim süreci oldukça sıkı denetimlere tabidir. Rusya’da ise hiçbir ana üretici veya yan üretici konumunda bulunan bir şirket bulunmuyor” şeklinde konuştu. Prof. Dr. Kuşhan, Rusya havacılık endüstrisinin mevcut durumunu Rusya merkezli uçak üreticisi Sukhoi şirketinin Superjet 100 modeli üzerinden açıkladı. Kuşhan sözlerine, “Superjet100 modeli Boeing 737 ve Airbus A320 tipi uçaklara rakip olması için üretildi. Bu uçakta Rusya’da üretilen bir alt sistemden neredeyse kullanılmadı. Superjet 100’ün aviyonikleri ABD merkezli Honeywell şirketinden alınmıştır. Koltukları İngiltere merkezli Pitch Aircraft Seating Systems tarafından üretilmiştir. Yani Rusya ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü) standartlarına uygun sertifikalı bir koltuk üreticisine bile sahip değildir. Dolayısıyla uluslararası pazara sokacağı kendi üretimi bir uçakta bile İngiliz firmanın koltuğunu kullanmak zorundadır” diye devam etti.
Rusya’nın dünya devi havacılık şirketlerine titanyum alaşımları tedarik ettiğini belirten Kuşhan, Rus üreticilerin fiyat performans konusunda etkin çözümler sunduğu için titanyum pazarını ele geçirmiş olduğunun altını çizdi. Yaptırımların titanyum tedarik etme konusunda sıkıntılar yaşatabileceği algısının yanlış olduğunu düşündüğünü belirtti. Prof. Dr. Melih Kuşhan, “Dünyadaki uçak üreticilerinin stoklarını net olarak bilmiyoruz fakat yeteri kadar titanyum stokları olduğunu biliyoruz. Salgın sürecinde üretim hatlarının yavaşlamış olması sebebiyle stoklar arttı. Bu durumu uzun vadede ele alırsak üreticilerin tedarikçisi dünyanın en büyük titanyum imalatçısı olan Rusya merkezli VSMPO-AVISMA şirketi. Bu ilk etapta sıkıntılar yaşanacağını düşündürse de ABD merkezli Aerospace Metal Distributor şirketi gibi imalatçılar bu sıkıntıları giderebilir” ifadelerini kullandı.
‘RUSYA TEKEL KONUMUNDA’
Airbus, Boeing, Saab, Embraer gibi dünyanın önde gelen hava aracı üreticilerinin titanyum ihtiyacını gidermek konusunda Rusya merkezli VSMPO-AVISMA şirketinin tekel konumunda olduğunu belirten Kuşhan, “Rus üretici kaliteli ürünleri düşük fiyatta sattığı için en çok tercih edilen markalardan birisi konumunda bulunuyordu fakat tek üretici o değil. Dünyanın önde gelen uçak üreticileri Rusya faktörü devre dışı kaldığında bu ihtiyacı farklı üreticilerden de giderebilir. Aynı kalitede ürünler sadece biraz daha pahalı olarak alınabilir. Titanyum tedarik zincirinin aksama ihtimali mümkün fakat bu sektörü sıkıntıya sokacak bir darboğaza dönüşmeyecektir” dedi. Titanyum tedarik zincirinin bozulmasının sadece Rusya dışındaki üreticileri etkileyeceğini belirten Prof. Dr. Melih Kuşhan, “Tupolev, İlyushin, Sukhoi veya Yakovlev gibi Rusya merkezli üreticiler bu durumdan etkilenmez ama onlar için daha büyük bir sıkıntı söz konusu olabilir. Yaptırımlar sertikalı ürünler üretilmesini de engelleyecektir. Çünkü uluslararası havacılık standartlarına uygun tüm Rus uçakları büyük ölçüde ithal edilen ürünlerle üretilmekte, sertifikasız oldukları için Rusya’da üretilemiyorlar. Rusya’da üretilen ve sertifikasız olan hiçbir hava aracı Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) üyesi ülkeye uçamaz” şeklinde konuştu. Kuşhan, bu durumu, “Rusya’da üretilmiş ve Rusya merkezli bir havayolu firmasına ait hiçbir uçağı uluslararası Antalya, Hamburg, İstanbul, Hong Kong veya herhangi bir havaalanında göremezsiniz. Tüm Rus şirketleri bu havaalanlarına ABD, AB, İsveç veya Brezilya yapımı uçaklarla uçabilirler” örneğiyle açıkladı.
‘BAKIM DESTEĞİNİN KESİLMESİ RUSYA’YI İRAN’A ÇEVİRİR’
Rusya’ya art arda gelen yaptırımlara dünyanın önde gelen uçak üreticileri olan Boeing ve Airbus da katıldı. Rus hava yolu şirketleri seferlerinin büyük kısmını her iki markaya ait uçaklarla gerçekleştiriyor. Bakım desteğinin kesilmesinin ardından Rusya sivil havacılığının ağır bir yara alacağı düşünülüyor. Melih Cemal Kuşhan, bakım desteğinin kesilmiş olmasının Rusya için en ciddi sorunlardan biri olduğunu söyledi. Havacılık sektöründe atılan her adımın titizlikle atıldığını ve önemli denetimlere tabi olduğunu belirten Kuşhan, “Bir yolcunun uçağa binip ölme olasılığının 2 milyonda 1 olmasının en önemli sebebi bakım süreçlerinin çok titiz yapılmasıdır. Bakım işlemleri sertifika sahibi ve deneyimli şirketler tarafından titizlikle yapılır. Ülkemiz için bu konuda Turkish Technic bir gurur kaynağıdır. Birçok şirkete bakım desteği veren bu şirket her yıl ülkemize milyonlarca dolar kazandırır” detayını paylaştı. Hali hazırda Rus bayrak taşıyıcısı olan Aeroflot’un da sertifikalı bakıma sahip olduğunu belirten Kuşhan, yaptırımların bu durumu değiştireceğini belirtti. Kuşhan, “Sertifikalı yedek parça, motor, lastik, aviyonik vs. tedarik edemeyecek olan Rusya artık bakım yapamayacak duruma gelecektir. Bu yönüyle ele alırsak Rusya, İran ile aynı duruma düşecek ve sivil havacılığı ağır yara alacak. Çünkü herhangi bir bakımda Airbus’tan alınamadığı için Rus malı bir parçanın kullanılması ilk denetimde fark edilecektir ve o uçak ikinci bir emre kadar hiçbir ICAO ülkesine uçamayacaktır” açıklamasında bulundu.
‘BATI İLE RUSYA ARASINDAKİ TEK SEÇENEK İSTANBUL’
Havacılık sektörünün, doğası gereği global ve sınır tanımaz bir endüstri olduğunu belirten Uçak Mühendisi ve Havacılık Uzmanı Muhammed Yılmaz, “Sektörün sürdürülebilirliği için ülkelerin ve şirketlerin, birbiriyle çok stratejik ilişkileri var. Bu ilişkiler zinciri, politik gelişmeler üzerinden yıpratıldığı an, tüm dünyayı etkileyen çok kritik yansımaları oluşabiliyor. Dünya genelinde ticaretin devam edebilmesi, tedarik zincirlerinin sürdürülebilmesine bağlı” sözleriyle havacılık sektörünün birçok gelişmeden etkilendiğini ve bunun sonucunda birçok sektörü de etkilediğini belirtti. Tedarik zincirinin kesintiye uğratabilecek en kritik detayı uçuşların durması olarak belirten Yılmaz, “Mal ve hizmetleri en kısa sürede istenen noktaya ulaştırmak gibi kritik bir işlevi olan havacılıkta bu tip kesintiler yaşanması, dünyadaki tüm bireyleri etkileyen küresel sonuçlar doğuruyor. Havacılığın en çok ilişki içinde olduğu sektör olan turizm de bu durumdan büyük darbe alacak. İnsanlar tatil, eğlence, iş ve diğer sebeplerle başka ülkeleri ziyaret edemedikçe turizm gelirlerinde dramatik düşüşler yaşanması muhtemel” şeklinde konuştu.
Yaptırımların havacılık sektöründeki yansımalarının çok kritik olduğunu belirten Yılmaz, uçuşların durması ve hava sahası yasakları getirilmesinin ardından, Rusya’nın yolcu ve yük trafiğini çok ciddi şekilde azalacağını söyledi. Muhammed Yılmaz, “Bu durum da doğal olarak havalimanları ve hava yollarında büyük ekonomik krizler yaratacak. Rus hava yollarının filolarında uçan kiralık uçaklara, uçakların sahibi olan şirketler el koymaya çoktan başladı. Rusların kendine ait uçakları için bakım ve yedek parça desteğinin kesilmesiyle de tamamen köşeye sıkışmış durumdalar. Rus havacılık endüstrisi geri dönüşü çok zor bir pozisyona bürünecek gibi görünüyor. Batı ülkelerinden Rusya’ya veya Rusya’dan Batılı ülkelere uçabilecek sadece iki destinasyon var; İstanbul ve Minsk. Ancak Belarus da geçtiğimiz sene yaşanan uçak indirme operasyonu sonrası yasaklılar listesinde olduğu için tek seçenek İstanbul kalıyor. Yani Batı ile Rusya arasındaki tek seçenek İstanbul” açıklamasını yaptı.