Skorsky kazası ile ilgili yazımından sonra tarafıma gelen ve isminin kesinlikle yayınlanmamasını ve gizli kalmasını isteyen kaza kırım uzmanından gelen mail deki çok önemli bir bölümü sizlerle paylaşmak istiyorum.
İşte o mail deki inanılmaz iddia;
Bahse konu olan kazada hayatını kaybeden ve anılarını zihnimde yaşattığım arkadaşımın hatırasına ve adına beslediğim saygı çerçevesinde bilgilerin değerlendirilmesini rica ederim.
Söz konusu kazada kırıma uğrayan Skorsky S70, veya Askeri tabirle UH-60 tipi helikopterlerinin kuyruk bölgesinde dizayn edilen ve Yatay Stablize olarak tabir edilen kumanda yüzeyi, sürate duyarlı olarak otomatik hareket özelliğine sahiptir.
Gerek arızadan, gerekse malzeme yorgunluğu, isabet alma gibi çeşitli müdahaleler sonucu bu yüzeye kumanda eden actuator’ ün işlevini yitirmesi durumunda balina kuyruğu kadar büyük olan bu aerodinamik parça aşağıya düşerek helikopteri burun üstü aşağıya hareket etmek mecburiyetinde bırakır. Hatta bu parça, helikopterin irtifa ve süratine bağlı olarak, sol yana yatmış U harfi gibi bir profil çizerek tepe üstü yere düşmesine neden olabilmektedir. Bu durumda helikopterin kumanda alması imkansız hale gelir. Tüm Skorsky pilotlarının bu durumda yapacağı tek şey kumanda kolunun altındaki mandalı kullanarak yatay stabilatörü manual kullanım haline getirmektir.
VFR yani görerek uçuş kuralları malumdur. Olay günü meteorolojik koşullar açısından uçuş yapılmasına, tecrübe uçuşuna çıkılmasına engel bir durum yoktur. Aksi durumda hiç bir meydan harekat komutanı ve havacılık birlik komutanı buna izin vermez, uçuş emrini uygulatmaz.
Bu olayda helikopter TOP test denen yüksek performans testi yani yüksek irtifa testi ihtiyacı olmaması nedeniyle çok yüksek irtifaya çıkmadan test uçuşunu tamamlamış ve dönüş esnasında iken yine irtifasını fazla yükseltmeden uçuşunu sürdürürken yatay stabilizenin otomatik modunun işlevini yitirdiği, yere doğru alçalmaya ve sola yatık U profili çizerken tele de çarptığı ilk kanaatini vermektedir.
Kaza incelemesinde hava aracının parçalarının dağıldığı alan, en büyük parçanın ağırlığına göre sahip olduğu enerji ile yere çarptığı anda toprakta oluşturduğu iz dahil olmak üzere tüm ölçüm ve incelemelerin yapıldığından şüphe yoktur.
Interm ve final report yayınlanana kadar bu konuda yorum yapmak doğru değildir.
Öte yandan bu helikopterin TSK envanterine girmesinde yeterli inceleme yapılmasındaki zafiyet olduğu düşünülmektedir.
UH 60′ ın askeri açıdan iyi bir helikopter olduğu konusunda hemfikir olmakla birlikte, bir hava aracının dizaynındaki zaafiyetlerin o başlıkta meydana gelen kazalar dikkat çekici boyuta gelene kadar fark edilmemesi, üretici firmanın bunu kabul edip düzeltici tedbirleri alması gibi fikirler olgunlaşana kadar, diğer tabirle o hava aracının güvenirlik konusunda rüştünü ispat edene kadar yaşanabilecek üzücü olaylardan birinin yaşandığı değerlendirilmektedir.
ABD bu helikopterdeki hatalarını bizimle test edip düzeltici önleyici faaliyet yapmakta, bedelini ise bizim canlarımıza ödetmektedir. Olay bundan ibarettir.
Benzer diğer olaylar, 12 Ocak 1995 Hani UH-60 kazası (helikopter yatay stabilize actuator’ den isabet almıştır) 16 Mart 2012 Afganistan UH 60 helikopter kazası ( helikopter düz uçuşta kontrolden çıkıp binaya çarpmıştır)
5 Yorum
- Yorumların Sıralanışı
- Yeniden Eskiye
- Eskiden Yeniye
Bir sikorsky pilotu olarak bu yazi cok anlamli gelmedi. Size bu ihbari yapan kisinin teknik bilgileri yorumlasi cok hatali olmus. Stabilitor emercensisi hic bir sekilde manuel kontrole imkan vermese dahi helikopterin yere cakilmasina sebep olmaz.sonucta ana rotor duzleminin urettigi kaldirma kuvveti halen mevcuttur. Bu durum sadece helikopterin bas asagi konuma gelmesine sebep olur ama pilot buna saykilik kumanda ile mudahele ederek emniyetle inisi gerceklestirebilir.bahse konu gecen akcuatorunde iki tane birbirini kismen yedekleyen akcuatorden meydana gelir.stabilitorun hava hizinin azalmasiyla asagi hareket etmeside olmasi gereken bir sonuctur.kaldiki kirim esnasinda eleketriki sistemlerin hasar gormesi sonucu bu stabilotorde hareket etmis olabilir. Sikorsky helikopterlerinin rustunu ispat etmesini hic tartismiyorum bile.Kazalarda unutulmamasi gereken birbiriyle alakasiz en az iki olumsuz hadisenin ustuste gelmesidir.
sözü geçen helikopterin 13 yıllık teknisyeniyim. yukarıdaki tutarsız bilgilerle dolu. Bilgi sahibi olmadan fikir üreterek kaleme sarılmayın. 1 sikorsky helikopteri alanında dünyanın en iyisi sayılan bir hava aracıdır. Güvenilirliğinin ispatı konuları abesle iştigaldir. 2 Olay günü uçuş için elverişli bir gun değildi. hele hele maximum power check için. inanmayan o tarihli metar taf notam ne varsa bakabilir. bu bilgiler siviller tarafından ulaşılabilir bilgilerdir. bilmeyenler için söyledim. 3 bahse konu parça -stabilator- ancak yuksek süratlerde bahsedilen kazalara neden olabilir. oysa düşen helikopter tellere zarar vermiş ancak teller kopmamıştır. düşünecek olursak en iyi ihtimalle yaklaşık 5.5 ton luk bir kütle tellere hızla çarpıyor. o yuksek gerilim tellerinin kopması gerekırdı. ayrıca fotoda da bahse konu parca goruluyor ve yatay konumda kalmış. demek ki actuatorde bir arıza yokmuş diyebiliriz. tabiki gercek sonuclar kaza-kırım raporunda ayrıntılı olarak cıkacaktır. ancak hiçbirşey bilmeden kulaktan dolma laflarla bitakım yazılar yazıp insanların aklını karıştırmayın. dileyen olursa ayrıntılı bilgi veririm. sistemler hakkında. O maili gönderen arkadaşta her kımse düpe düz yalan atmış. neymiş öle bişey olsa komutanlar göndermezmiş. benim 17 yıllık devrem şehit oldu o kazada neyin ne oldugu herkes biliyor. boş boş yazılar yazmayın araştırın öle yazın doğruyu yazın… bilmiyosanızda susun…
Mustafa bey burası açık bir platform. Sizin gibi diğer yorumları da yayınlıyorum. Sizden önce yorum yapan kişide kaza kırımcı olduğunu söylüyor. Bu konuda sonucu tabiki kaza kırım komisyonu karar verecek. Bunlar tahmin. O kadar şiddetle kızmaya gerek yok. Bakın ben size sizin yorumunuz yanlış diyormuyum? Benim yazımda sizden bir yüzbaşının tahminide var kaza kırımcı bir arkadaşınızın da.Birde sizinkini koydum millet okusun diye. Objektiflik budur. Sinirlenmeye kızmaya hiç gerek yok siz rahat olun:) Ayrıca bende 31 sene bakım hangarlarında çalıştım. Yorumlardaki teknik ifadeleri anlarım.Bende kaza kırımcıyım.Ancak konu helikopter olunca helikopter pilot ve teknisyenleri ile konuştum yazdım ve yorumladılar. Henüz kaza sonucu belirlenmedi. Belirlensin kim haklı kim haksız görülür.
Bence bu güzel yazı hem bilgilendirme ve hem de ihbar niteliğinde. Bizler uçakçı olduğumuz için helikopter (döner kanat) tekniğinden pek anlamayız. Yatay Stabilizenin otomatik kumandası güvenilmez ise devamlı manual kullanımda tutulması imkansız mı acaba? Helikopter denen bu hava aracı sanki uçmamak için icat edilmiş ama zorla uçurulan bir alet. Askeri hava araçlarının kaza inceleme raporları kamu oyu ile paylaşılmamakta. Artık bunların da (ilk, ara ve son raporlar) yayınlanması gerekir. Kaybolan canlar bizim canlarımız, teçhizat Türk Milletinin malı. Şehitlerimize Allah’tan rahmet, tüm sevenlerine sabır ve başsağlığı diliyorum.
Sefa bey teknik arıza ikaz verir, olsa bile irtifa düşük kurtarmaya refleks reaksyonları yetmemiştir, manuele alasa bile önce irtifa almalıydı, arıza olsa da olma sa da o bölge Ankara elmadağın kuzeyinde en anaforlu bölge ve o zaman lodos vardı, Elmadagdan yukarı yönlenen hava akımları Gölbaşı dolaylarında dikine gelir ve anafor oluşturur, arıza olsa da olmasa da bence anafor etkisi helikopteri dikine sert inişe zorladığına ve uçuşa çalışan helikoptere ters moment ile sağa yatırdığı kanaatindeyim…