“Ücretliye/işçiye hakkını, teri kurumadan verin!”
Kâr payı (temettü) ödemesi…
Şirketin bir hesap dönemi kapandıktan sonra elde ettiği kârın, yönetim kurulunun kararı ile bir kısmının personele dağıtılmasının adı “Kâr Payı Dağıtımı”dır. Bazıları buna Temettü de diyebilir.
Kâr eden şirketin kârının bir kısmını çalışanlara dağıtmasını zorunlu kılan bir yasa yok. Şirket kâr ederse bunu kendi sermayesine katarak giderlerinde kullanabilir, patronun veya yöneticilerin kararı ne yönde ise öyle hareket eder. 1933 yılında kurulan THY sürekli zarar eden bir şirketti. Nadiren kâr ettiği bazı yıllar, emekli arkadaşlarımın ifadesine göre, 2000 yılına kadar 3 veya 4 defa çalışanlara çok düşük miktarda Temettü İkramiyesi dağıttığı hatırlanıyor. 1974 yılında girdiğim THY’de kar payı ve prim dağıtıldığını hiç hatırlamıyorum. Belki bir defa olmuştur ama inanın hatırlamıyorum.
Dağıtılacak kârın çalışanlara hangi oranda ve nasıl dağıtılacağı kararı da patronun veya yönetimin kararı doğrultusunda yapılır. Bu dağıtım şekli kimilerine göre adil, kimilerine göre de adil görülmeyebilir. Dağıtım seyyanen (her çalışana aynı miktarda) yapılsa dahi “ben daha çok katkıda bulundum” diyenler bu dağıtım şeklinden mutlu olmayacaklardır.
Personelin maaş ve ikramiyelerinin yatırıldığı banka, parayı yatıran şirkete bir promosyon verebilir. Bu, şirket ile banka arasındaki anlaşmaya bağlıdır. Bankaya parayı yatıran şirket olduğu için, bankanın bunu çalışana değil şirkete ödemesi de normaldir. Şirket isterse bunu aynen çalışana ödeyebilir veya ödemeyebiliyor.
Çalışanlar “bankaya yatırılan benim param, dolayısı ile ödenen Promosyon şirketin değil, benim hakkımdır” diyebilir ama bunu destekleyen bir yasa da bulunmuyor. Ancak, sendikalar toplu sözleşmeye “Bankalar, çalışanlara şu veya bu şekilde dağıtılacaktır” diye bir madde koydurabilir.
Başka bir konu daha var. Benim çalıştığım zamanlarda maaşlarımız ayın bitimini takip eden ayın ilk gün çalışanlara ödenirdi. Öğrendiğime göre, Bay Hamdi zamanında çalışanların aleyhine bir karar alınmış, çalışanların ay sonu hak ettiği maaşı çalışılan ayı takip eden ayın ilk günü bankaya yatırılmasına karşın banka, ayın sekizinci günü personelin hesabına yatırıyormuş.
Bu yolla, yüksek miktardaki para 7 gün boyunca banka tarafından işletiliyor ve elde edilen faiz THY’na ödeniyormuş (başkasının parasından para kazanma yolu). Eğer bu bilgi doğru ise bu, THY için haksız olarak elde edilen bir kazançtır.
Şirket, çalışanın hak ettiği maaşını geciktirmeden, çalışılan ayın son günü veya onu takip eden ayın ilk günü ödemelidir, THY çalışanın parasından bu yolla para kazanamaz. Eğer kazanıyorsa ki bunun aylık olarak çok yüksek miktarda olduğu söyleniyor, bu doğrudan hak ettiği maaşını 8 gün geç alan çalışanın hakkıdır, doğrudan onlara ödenmesi gerekir. Veya hak edilen maaşlar hiç beklenmeden gelen ayın birinci günü personele dağıtılmalıdır. Çünkü çalışanın parası YEDİ GÜN banka tarafından işletilerek elde edilen faiz geliri şirketin değil, çalışanın hakkıdır. Bu konu hakkında çalışanlar dava açarlarsa geçmiş yıllar dikkate alınarak, gecikme faizi de dikkate alınabilmesi mümkün.
Aslına bakılacak olursa işin doğrusu, her ayın birinde hak edilmiş maaşın dağıtılmasıdır.
İşte, bu konu da bir toplu sözleşme konusudur ve mutlaka masaya yatırılmalıdır.
NOT/ Aslına bakacak olursanız, THY bundan sonra ayın ilk günü (hangi gün olursa olsun) hak edilmiş maaşın aynı gün çalışanın hesabına geçirilmesi yukarıda yazdığım sürtüşmelere son verecektir.
Hak edilmiş maaş takip eden ayın birinde ödenemezse, ödendiği güne kadar geçecek sürenin faizi ile birlikte hesaplanarak hak kaybı yaşanması önlenebilir.