Havacılıkta pas geçme, mevcut koşulların potansiyel olarak güvenli olmayan bir inişe yol açabileceği durumlarda son yaklaşmada inişin iptal edilmesi (inişten vazgeçilmesi) anlamına gelir.
Pas geçmelerin yaygın nedenleri arasında pistin tıkalı olması, olumsuz hava koşulları, son yaklaşmada pist hizalama sorunları, trafik sıkışıklığı ve teknik sorunlar yer alır.
Pas geçme, bir ön tedbir veya son saniye kararı olabilir; yakın zamanda yaşanan olaylar, ramak kala olaylar ve hayvanlarla ilgili olaylar da dahil olmak üzere ilgili riskleri vurgulamaktadır.
Bir uçağın inişi yolcular için farklı anlamlara gelebilir. Yere inmeyle bağlantılı duygular, yeni bir yerde olmanın heyecanından, eve dönmenin rahatlığına kadar değişebilir. Peki bunlar nelerdir ve neden ortaya çıkıyorlar? Yolcular, inmek üzere iken motorların aniden devir yükseltmesi, uçağın yerden yükselmesi ve havalimanından uzaklaşması ile, ‘eyvah ne oldu,neden inemedik’ diye tedirgin olurlar. İniş konfigürasyonuna girmiş bir uçağın inişten vazgeçerek tırmanmaya geçmesi pilotların iş yükünü aniden arttırır. Bu nedenle yolcularına kısa bir süre için anonsla neden pas geçildiği bilgisini veremeyebilirler. Uçak belirli bir yüksekliğe erişince tekrar inişe gelme sırasında bilgilendirme yapılacaktır.
Pas geçmek nedir?
Havacılık dünyasında pas geçme terimi, son yaklaşmada konmayı reddetme kararı verilmesi inişin iptal edildiği anlamına gelir. İnişi iptal etme kararı geç verildiğinde, kuyruğun piste sürtünme (Tail Strike) riski vardır. Japon Nippon Cargo 747-8F Tokyo Narita havalimanına inişte pas geçme kararı geç verildiği için gövde kuyruk altında ağır hasar meydana gelmiştir. Kuyruğun piste sürtünmesi ile gövdede oluşan hasar, haftalar, bazen aylar süren yapısal onarım hizmeti gerektirir.
İnişi iptal etme kararı alan uçağın pilotları gerekli prosedürleri uygularlar. Genel olarak, bir uçak başka bir yaklaşma yapmak için önce belirlenmiş yüksekliğe tırmanacak ve tekrar inişe dönecektir. Ancak, devam eden bazı olumsuz koşullar sonucunda divert-sapma (başka bir havalimanına yönlenme) meydana gelebilir.
Neden ortaya çıkıyor?
Pas geçme kararı, mevcut koşulların potansiyel olarak güvenli olmayan bir inişe yol açabileceği varsayımına dayanır. En yaygın nedenlerden bazıları şunlardır :
Pistteki engeller (Runway Obstructions) : Pistteki kara araçları, yabani hayvanlar veya uçaklar gibi nesneler.
Hava koşulları (Weather Conditions) : Olumsuz hava koşullarında inmeye çalışan uçuşlar, pist hizalama sorunları, zayıf görüş mesafesi veya şiddetli yan rüzgarlar.
Dengesiz yaklaşma (Unstabilized Approach) : Bir uçuşun pist hizalama sorunları varsa, güvenli olmayan bir inişe kalkışmak yerine pas geçmeyi başlatmak ve tekrar inişi denemek daha güvenli olacaktır.
Pist Tıkanıklığı (Congestion) : Bir uçuş yaklaşma yaparken diğer bir uçak inmeye veya kalkmaya çalışıyor olabilir, bu nedenle hava trafik kontrolü (ATC) uçağa pas geçme talimatı verecektir.
Teknik sorunlar (Technical problems) : Bir uçak, iniş takımının açılmaması veya açıkta kilitlenmemesi gibi inişi tehlikeli hale getirecek teknik sorunlarla karşılaşabilir.
Pas geçişler genellikle tedbir amacıyla yapılır. Ancak bazı durumlarda felaketi önlemek için son saniyede yapılır. Böyle bir olay, Ekim 2022’de, easyJet ve Air France uçuşunun (her ikisi de Airbus A320) Berlin Brandenburg Havalimanı’nda iki uçağın temas etmesine ramak kala meydana geldi. İnişe gelen Air France A320 uçağı, 300 fite kadar alçalmışken pas geçme, aynı pistten kalkış yapacak olan easyJet A320 uçağı kalkıştan vazgeçmek zorunda kaldılar.
Son birkaç yılda, San Francisco Uluslararası Havalimanı’nda (SFO) yakın zamanda yaşanan bir olay dahil olmak üzere, endişe verici sayıda ramak kala olay yaşandı; bu olayda, bir Southwest Airlines uçağından sonra bir değil iki uçak pass geçmek zorunda kaldı. Bu yıl başka bir olayda, American Airlines’a ait bir Boeing 737 MAX, pistte JetBlue Airbus A220 olduğu için inişini iptal etti.
Bazen hayvanlardan kaynaklanır
Aşağıdaki olayların her ikisi de 2020 yılında Rusya’da ve bir ay arayla meydana geldi.
İlki, Ağustos 2020’de Magadan havalimanının pistinde bir ayının bulunması S7 Airlines Airbus A320’yi pas geçmeye mecbur bıraktı.
Eylül 2020’de bir Pobeda Boeing 737-800, St. Petersburg Pulkovo Havalimanı’ndaki pistte bir köpeğin varlığı nedeniyle pas geçmek zorunda kaldı. Her iki uçak da ikinci denemelerinde güvenli bir şekilde indiler.
Sonuç olarak pilotlar, stabil bir yaklaşma sağlayamadıkları veya belirli iniş standartlarının karşılanmadığı durumlarda inişten vazgeçerek ikinci bir defa iniş denemesi için havalanırlar. Bu durum sağlıklı, emniyetli iniş yapılabilmesi için bir alınan önlemdir, yolcular için panik yapmayı gerektirmez.
Erhan İnanç Eylül 2023