MS-21-300 yolcu uçağı, MAKS-2019 uluslararası havacılık fuarında gösteri uçuşu yaptı. Söz konusu gösteri hem Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin hem de Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından seyredildi. Gösteriden önce liderler Rusların beşinci nesil avcı uçağı Su-57’yi ve MS-21 yolcu uçağının kabin ve kokpitini inceledi.
Gösteriler esnasında havacılık sektörünü denetleyen Rusya Başbakan Yardımcısı Yuri Borisov da, MS-21 uçaklarının seri üretimine 2021’de başlanacağını ifade etti. Borisov “Eğer her şey planlandığı gibi giderse 2020 yılına gelindiğinde uçağın sertifikalarına dair tüm prosedürler tamamlanmış olacak ve 2021 yılında seri üretime geçebileceğiz” dedi.
Peki uçağın ne kadarı Rus yapımı?
Söz konusu yolcu uçağı, tüm dünyada sivil havacılığın en çok tercih edilen uçak tipi olan dar gövdeli orta mesafe uçaklarıyla aynı kategoride yer alıyor. MS-21-300 uçağının şu an sadece 211 koltuk kapasiteli bir versiyonu geliştiriliyor.İrkut şirketi, söz konusu uçağı dünyadaki diğer tüm uçak üreticileri gibi yabancı şirketlerle işbirliği yaparak üretmek istiyordu, ancak Batılı ülkelerle işbirliği konusunda birçok sorunla karşılaşıldı. Batının yaptırımları bu yaklaşımın kaydadeğer biçimde değişmesine yol açtı. En zor durum da uçağın yapımında büyük oranda kullanılan kompozit malzemelerin tedarikçileri ile yaşandı.
İrkut şirketinin internet sitesinde yaptığı açıklamaya göre, uzun gövdeli kompozit kanatlar, söz konusu uçağın en mühim avantajı. Kanatlarda kompozit malzemenin kullanılması, ağırlık anlamında oldukça önemli bir avantaj sağlıyor. Ağırlığın azalması ise uçağın yakıt tüketimini azaltarak, ekonomik verimliliğini oldukça arttırıyor. Eğer kompozit malzeme yerine geleneksel metal malzemeler kullanılsaydı, uçağın ağırlığı artarken aerodinamiğini azalacak, bu durum da hava direncinin azalmasıyla daha fazla yakıt tüketilmesine yol açacaktı.
ABD’nin Rus Aerokompozit ve Romaşin ONPP Teknoloji şirketlerine 2018 yılının sonbaharında getirdiği yaptırım neticesinde, yabancı tedarikçiler bu şirketlere kompozit ham maddesi satışını durdurdu. ABD’li Hexcel şirketi ve Japon Toray Industries şirketleri projeden çekildi.
Bu sebeple de İrkut şirketi, uçağın bileşen ve sistemlerini yerli olarak üretmek durumunda kaldı.
Rusya Başbakan Yardımcısı Yuriy Borisov, bu yılın başlarında yaptığı bir açıklamada 2022 yılına kadar uçağın üretiminde kullanılan materyallerin yüzde 97’ye kadar yerlileştirileceğini ve sektörün yabancı tedarikçilere bağımlılıktan kurtulacağını duyurdu.
Uçağın ithal ikamesi nasıl sağlanıyor?
MS-21 yolcu uçağının üreticisi Irkut şirketinin yaptığı açıklamaya göre, yaptırımlar sonrası yerel kompozit madde üreticisi Aerokompozit, kanat üretimi için yabancı muadillerine en yakın maddeyi seçti.
İrkut şirketi tarafından yapılan basın açıklamasında, “Uçağın test prototipleri yerli yapım materyaller kullanılarak tasarlandı. Elde edilen ilk sonuçlara göre de bu durum, uçağın performansını herhangi bir şekilde etkilemedi. Uçağın ağır parçalarının kompozit yapısının, şimdiden yerli üreticilerden tedarik edilen materyallerle yapılabildiği ilk testler sonucu kanıtlandı” denildi.
Ancak kimi sistemler programın katılımcısı olan UTC, Eaton ve Safran gibi yabancı şirketler aracılığıyla geliştirilip tedarik edildi. Ratier-Figeac de inovatif geri beslemeli kontrol düğmelerini geliştirerek MS-21 programına destek veren şirketlerden oldu.
Rus şirketler uçağın hava elektroniğiyle beraber gövdesinin tüm bileşenlerini ürettiler ve son montajını tamamladılar. Aynı zamanda Rus şirketler tarafından hava sinyali ölçüm sistemleri, birleşik kontrol sistemleri, ana gövde ve havalandırma sistemleri de geliştirildi.
MS-21 yolcu uçağının maliyeti ne kadar?
Rusya Federasyonu Sayıştayı MS-21 uçağının tasarım projesini inceleyerek, Ekim 2018 itibariyle ilgili inceleme sonuçlarını yayınladı. Hesaplamalara göre söz konusu dönemde MS-21 programı için 158 milyar ruble (yaklaşık 14 milyar Türk lirası) harcanmıştı. Projenin tamamlanması planlanan 2025 yılına gelindiğinde de, toplam maliyetin 437 milyar rubleyi (yaklaşık 38 milyar Türk lirası) bulması öngörülüyor olsa da bu rakamlar kesin değil.22 Temmuz 2019’da Rosteh Başkanı Sergey Çemezov, Rus lider Vladimir Putin’den Birleşik Uçak Şirketleri girişimlerinin mali iyileştirmesini sağlamak adına 300 milyar ruble (yaklaşık 26 milyar Türk lirası) talep etmişti. (Sputnik)