İngiltere’nin, Türkiye’ye yönelik savunma sanayii alanında uyguladığı ambargoları kaldırma yönündeki yönündeki kararının arka planı ortaya çıkıyor. Türkiye’nin savunma sanayiindeki önemli partnerlerinden birisi olan İngiltere, bir süredir Türkiye’ye yönelik olarak savunma sanayii alanında ambargo uyguluyordu. İngiliz Hükümeti tarafından Aralık 2021’de yapılan bir açıklama, Türkiye’ye yönelik ambargoların sona erdirileceğine yönelik ilk sinyal oldu.
İngiliz Hükümeti tarafından yapılan açıklamada; Türkiye’ye yönelik tüm mevcut ve yeni ihracat ve ticaret lisansı başvuruları, Stratejik İhracat Lisansı Kriterlerine göre olay bazında değerlendirilecektir. Türkiye’nin mevcut birikmiş başvurularının sonuca bağlanmasının, yaklaşık 8 hafta süreceğini tahmin ediyoruz. İhracatçılara başvuruları ile ilgili karar en kısa sürede bildirilecektir.” ifadelerine yer verildi.
Ancak söz konusu açıklama, savunma ve havacılık sanayii sektörünü bir anlamda pas geçti. Türkiye’nin savunma sanayii alanında İngiltere’ye gerçekleştirdiği ihracat lisansı başvurularına uzun bir süre yanıt verilmedi ve sonuca bağlanmadı.
Bunun üzerine Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR ve beraberindeki heyet, 19 Mayıs 2022 tarihinde İngiltere’ye bir ziyaret düzenledi. Ziyaret kapsamında DEMİR ve beraberindeki heyet, İngiliz savunma şirketlerinden BAE Systems ve Rolls-Royce’u ziyaret etti. Heyette, TUSAŞ Genel Müdürü Prof. Dr. Temel KOTİL ve Kale Arge Genel Müdürü Cüneyt KENGER de yer alıyordu.
BAE Systems ile TUSAŞ, Milli Muharip Uçak (MMU) Projesi kapsamında kapsamlı bir iş birliği içerisinde bulunuyor. Birçok BAE Systems mühendisi, hem İngiltere’de hem de Ankara’daki TUSAŞ tesislerinde MMU mesaisi yapıyor.
Kale Grubu ise Rolls-Royce ile MMU’nun özgün motorunu geliştirmeyi hedefliyor. Bu doğrultuda Kale Grubu ile Rolls-Royce, 2017 yılında Türkiye’de TAEC adlı bir şirket kurmuşlardı. İki ülke arasındaki anlaşmazlıklardan ötürü TAEC, halen tam anlamıyla faaliyete geçmiş değil. Ancak Prof. Dr. İsmail DEMİR, İngiltere ziyaretinden birkaç hafta önce Rolls-Royce ile yaşanan anlaşmazlıkların çözüme kavuşturulduğunu açıkladı.
SavunmaSanayiST.com tarafından edinilen bilgiye göre; Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail DEMİR, İngiltere ziyareti kapsamında İhracattan Sorumlu Devlet Bakanı Mike Freer’le de bir görüşme gerçekleştirdi. Görüşmenin ardından, İngiltere’nin Türkiye’ye yönelik savunma ambargolarını tamamıyla kaldırma kararı aldığı duyuruldu.
Başkan DEMİR tarafından 29 Mayıs 2022 tarihinde yapılan bir açıklamada ise “Son İngiltere ziyaretimde elimde bir liste vardı, tedarikine izin verilmeyen 30 küsür kalemin olduğu. Masaya oturduğumda, bunların hepsi için izin çıktı.” ifadelerine yer verildi.
Türkiye’nin, İngiltere merkezli; BAE Systems, Martin Baker, Qinetiq ve Ultra Electronics gibi savunma sanayii firmalarından çeşitli ürün/hizmet tedarikinde bulunduğu biliniyor.
Ayrıca; İngiltere, İtalya ve Türkiye’nin son dönemde güvenlik alanında yaşadığı yakınlaşmanın, savunma sanayiinde yaşanan sorunlara da pozitif etki yaptı gözlemleniyor. İngiltere, İtalya ve Türkiye’nin, uzun bir süre boyunca savunma sanayiinde partner üç ülke olacağı değerlendiriliyor.
Özellikle İtalyan Leonardo şirketi, Türkiye’de oldukça aktif faaliyetler yürütüyor. Türkiye’ye yönelik oldukça katı savunma ambargosu uygulayan Fransız Thales şirketinin iş payı, bir anlamda diğer firmalar arasında bölüştürülüyor diyebiliriz.