Corona virüsü salgını ekonomiyi kasıp kavuruken, gözler, salgından en çok etkilenen sektörlerin başında gelen havayollarında. Ekonomik yardım paketinin Kongre’den henüz çıkmaması nedeniyle zor günler yaşamaya devam eden sektör, yaz aylarına göre nispeten hareketlense de, yolcu sayısı hala çok düşük.
Amerikan havayolu şirketleri salgının hemen başında uluslararası uçuşlarını yüzde 75 azaltma kararı aldı. ABD içi uçuşlar, ciddi oranda azaldı. Diğer havayolları da benzer adımlar attı. İlk aşamada Çin ve İtalya seferleri iptal edildi. Daha sonra Avrupa’dan gelenlerin ülkeye alınmayacağı açıklandı. Çok sayıda ülkenin getirdiği seyahat kısıtlamaları, havayolu şirketleri ve seyahat acentalarını mali açıdan zor duruma düşürdü.
Havayolu sektörü için zor günler devam edecek
Demokratlar, havayolu şirketlerinin daha az sayıda eleman çıkarmasını sağlamak amacıyla 25 milyar dolarlık yardım konusunda ısrarcı olsa da yeni yardım paketi üzerinde anlaşmanın seçim sonrasına kalması, havayolu sektörü için zor günlerin devam edeceği sinyali verdi.
McGill Üniversitesi’nden Karl Moore’a göre, havayolu sektöründe yaşanan bu gerileme dönemi, önceki krizleri gölgede bıraktı. Moore, “Mart ve Nisan aylarında uçuşların bir önceki yıla göre yüzde 90 azaldığını gördük. Yani, çok büyük bir kriz yaşandı. Havayolu sektöründe çalışan yüzbinlerce kişi var. Ve seyahat, otel ve havayolu sektörünü de düşünürseniz bu alanlarda milyonlarca Amerikalı çalışıyor ” dedi.
Tahminlerine göre, küresel çapta hava taşımacılığı sektöründe çalışan yaklaşık beş milyon kişinin işleri tehlikede.
Salgının ilk günlerinde Amerikan havayolu şirketleri, hükümetten ayakta kalmalarına yardımcı olacak milyarlarca dolar nakit ve kredi aldı. Ama şimdiye kadar çoktan azalmış hatta bitmiş olması beklenen salgının devam etmesiyle bu destek de yetersiz kaldı.
“Uluslararası seyahatlerde korkunç bir düşüş yaşandı”
Moore, “Amerika’da yurt içi seyahatler nispeten artsa da, uluslararası seyahatlerde korkunç bir düşüş yaşandı. Dolayısıyla, devam eden bir kriz var. Belki de bu bir ikinci dalga ve bu aylarda tahminlerden çok daha fazla kişi hastalanıyor. Sektörün sorunları henüz birkaç aydır yaşanıyor ama önümüzdeki aylarda hatta yıllarda da sıkıntılar devam edecek gibi görünüyor’’ derken, bu durum, havayollarının çalışanlarını işten çıkarmasına, erken emeklilik teklif etmesine ve maliyet düşürücü başka önlemler almasına neden oldu.
Bazı uzmanlara göre, son on yılda karlarını büyük oranda arttıran havayolları şirketleri, pandemiyi öngöremeseler de daha iyi kararlar alabilirdi, ama bunu başaramadılar.
“Örneğin 2019’a bakarsanız, bu sektör kendi masraflarını fazlasıyla çıkardı ki, ben sadece American, United, Southwest, Alaska, JetBlue ve Delta’dan bahsediyorum. 1 milyar 700 milyon dolarlık kar payı dağıttılar ve 7 milyar 400 milyon dolarlık hisseleri geri aldılar. Bu, bir yılda neredeyse 9 milyar doların şirketten çıkması anlamına geliyor” diyen Boston Üniversitesi İşletme Fakültesi’nden Israel Shaked de onlardan biri.
İç hatlarda da yüzde 70’in üzerinde düşüşler oldu
Uçuşların en yoğun olduğu yaz ayları havayolları açısından zor geçti. Ağustos ayında başkent Washington’daki Ronald Reagan Havalanı’nda bir yıl önce aynı döneme göre iç hat uçuşlarında yüzde 78,2’lik bir düşüş yaşandı. Eylül ayında bu oran yüzde 77,7 oldu. Washington’u dünyaya bağlayan uluslararası Dulles Havaalanı’ndaysa Ağustos ayında iç hatlarda yüzde 72,9 dış hatlardaysa yüzde 90,5 oranında bir düşüş görüldü. Yine Eylül ayında az da olsa yolcu sayısında artış ve bu oranlarda gerileme yaşansa da, bu artış iç hatlarda yüzde 65,2, dış hatlardaysa yüzde 88,8’le sınırlı kaldı.
American, United, Delta, Southwest ve Alaska Havayolları’nın toplam 3’ncü çeyrek kayıpları 11,5 milyar doları aştı. Bu süreçte Alaska Havayolları yüzde 82.3’lük düşüşle en çok yolcu kaybeden şirket olurken, onu yüzde 81,5’luk düşüşle Amerikan Havayolları ve yüzde 71,7 ile United Havayolları takip etti.
Oysa Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği, 2020 yılının başından geçen aya kadar 1 milyar 200 milyon kişinin uçakla seyahat ettiğini, buna karşın sadece 44 corona vakasının uçak yolculuğu kaynaklı olduğunu ve kişinin uçakta virüs kapmasının, üzerine yıldırım düşmesi ihtimaliyle aynı oranda olduğunu açıkladı. ABD Savunma Bakanlığı’nın yaptığı bir araştırma da, uçak yolculuklarında Corona virüsünün bulaşma riskinin son derece düşük olduğunu ortaya koydu.
“Virüsü kapmak için 54 saat aynı uçak içinde uçmaları gerekiyor”
Araştırmaya göre, bir uçaktaki koltukların tamamı dolu olsa bile maske takan bir kişinin aldığı nefeste virüs içeren parçacık bulunma oranı, ortalama binde 3. Uçaklardaki havalandırma ve filtreleme sistemleri sayesinde 6 saat içinde kabindeki havadaki parçacıkların yüzde 99,99’unun filtrelendiği tespit edildi. Buna göre sağlıklı bir kişinin, aynı uçakta bulunduğu hasta bir kişiden virüsü kapabilmesi için 54 saat aynı uçak içinde uçmaları gerektiği sonucu ortaya çıktı.
Yine de seyahat etmeyi özellikle de havayolunu kullanmayı tercih edenlerin sayısı hala çok düşük. Her ne kadar Amerika genelinde rekor derecede artan vaka sayısı ve can kaybı nedeniyle ABD Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezleri CDC’nin seyahat uyarılarına rağmen Şükran Günü öncesi günde ortalama 1 milyon yolcu havaalanlarının yolunu tutsa ve bu yaz aylarına oranla bir yoğunluk yaratsa da, yolcu sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 60 oranında daha az oldu.
