Belarus’un muhalif bir gazeteciyi gözaltına almak için “sahte bomba ihbarıyla” bir yolcu uçağını indirmesi dünyada şok yarattı. “Hava korsanlığı” ve “devlet terörü” olarak nitelenen olay sonrası Belarus’a Avrupa Birliği hava sahası kapatıldı.
Belarus’un, Yunanistan’dan Litvanya’ya giden bir yolcu uçağını “bomba ihbarı” gerekçesiyle Minsk’e zorla indirmesi ve muhalif gazeteci Roman Protasevich’i gözaltına alması dünyada büyük şok yaratırken, Avrupa Birliği (AB), NATO ve ABD olaya çok sert tepki gösterdi.
“FR4978” sefer sayılı Ryanair uçağı, Atina’dan Vilnius’a gidiyordu. Ryanair yaptığı açıklamada “mürettebatın Belarus (Hava Trafik Kontrol) tarafından olası bir güvenlik tehdidi nedeniyle uyarıldığını ve en yakın havaalanı Minsk’e zorunlu iniş yapması talimatı verildiğini” bildirdi. Ancak “Flightradar24” uçuş takip sitesinin rota seyrine göre, uçak rotayı değiştirdiği sırada Minsk’e değil Vilnius’a daha yakındı. Güvenlik nedeniyle Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko’nun talimatıyla uçağa eşlik etmek üzere bir Mig-29 savaş uçağının kaldırıldığı da öğrenildi. Belarus medyası, uçağı indirme emrini bizzat Lukaşenko’nun verdiğini yazdı. Bomba ihbarı gerekçesiyle acil iniş yaptırılan uçağın yolcuları arasında bulunan Protaseviç gözaltına alındı. Uçakta yapılan “aramada”ysa bomba ihbarının asılsız olduğu görüldü ve uçak Vinius’a devam etti.
Yaşanan olay büyük sansasyon yaratırken, bir yolcu uçağının bu şekilde zorla indirilmesi Avrupa’da “devlet terörü”, “insan kaçırma” ve “hava korsanlığı” ifadeleriyle karşılandı. AB Konseyi Başkanı Charles Michel, uçağın “zorla indirilmesini” ve muhalif gazeteci Protaseviç’in gözaltına alınmasını şiddetle kınadığını bildirdi. Belarus’a Protaseviç’in derhal bırakılması çağrısında bulunan Michel, “Bu olay sonuçsuz kalmayacak” dedi. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de olayın “kabul edilemez olduğunu” belirtti ve uluslararası hava ulaştırma kurallarının ihlalinin sonuçları olması gerektiğini ifade etti.
‘Yakından izliyoruz’
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg de “Bu, uluslararası soruşturma gerektiren ciddi ve tehlikeli bir olay” nitelemesini yaptı. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ise, iki AB ülkesi arasında sefer yapan yolcu uçağının zorla Minsk’e indirilmesi ve gazetecinin gözaltına alınması nedeniyle Belarus yönetimini kınadıklarını ifade etti. Blinken, süreci yakından izlediklerini belirtti.
İngiltere Dışişleri Bakanı Dominic Raab da, Belarus Cumhurbaşkanı Lukaşenko’nun “saçma” davranışlarından sorumlu tutulması gerektiğini belirtirken, Polonya Başbakanı Mateusz Morawiecki “Bir sivil yolcu uçağını kaçırmak, benzeri görülmemiş bir devlet terörüdür, cezasız kalmamalı” dedi. Letonya ve Litvanya, Belarus hava sahasının “tehlikeli” ilan edilmesi çağrısında bulundu. BM Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO), “kaygı verici” olarak nitelediği zorunlu inişin “Chicago Sözleşmesi’ne aykırı olabileceği” yorumunu yaptı.
MUHALİF GAZETECİ KİMDİ?
Belarus vatandaşı 26 yaşındaki Roman Protaseviç, muhaliflere destek veren Nexta grubunun eski editörüydü ve Belarus’ta ‘terör olaylarına karıştığı gerekçesiyle’ gözaltına alındı. Nexta tartışmalı 2020 seçimleri sonrası hükümetin medyaya getirdiği kısıtlamalarda bile faaliyetlerine devam etmişti. Görgü tanıkları, Protaseviç’in yanındaki yolculara idam cezasına çarptırılabileceğini söylediğini anlattı.
AB hava sahası Belarus’a kapandı
Belarus’taki olay dün başlayan Avrupa Birliği zirvesinin de en önemli gündem maddesi oldu. AB, Belarus’un AB Daimi Temsilcisi Aleksandr Mihneviç’i çağırdı. Liderler zirvesi devam ederken AB yetkilileri, üzerinde uzlaşılan bildirinin Belarus ile ilgili kısmını paylaştı. Buna göre, liderlerin oluşturduğu AB Konseyi, olayı kınarken, gözaltına alınan gazeteci Raman Prataseviç ile kız arkadaşının derhal serbest bırakılmalarını istedi. Ayrıca Belaruslu hava yolu şirketlerine AB hava sahasının yasaklanması, bu şirketlerin uçaklarının AB havaalanlarına erişiminin engellenmesi kararı alındı.
‘Uçakta KGB ajanları vardı!’
İrlanda merkezli hava yolu şirketi Ryanair’in Üst Yöneticisi Michael O’Leary, Litvanya’ya giden uçağının zorla Belarus’a yönlendirilmesinin “devlet destekli korsanlık” olduğunu ve uçakta Belarus gizli servisi (KGB) ajanlarının bulunduğuna inandıklarını söyledi. O’Leary, ilk kez bir Avrupa havayolu şirketinin başına böyle bir olay geldiğini düşündüğünü belirtti. “Bu, devlet destekli bir kaçırma vakasıydı.
Silahlı gözetim altında tutulan ve çantaları aranan yolcular ile mürettebat için olayın “çok korkutucu” olduğunu ifade eden O’Leary, “Yetkililerin amacı bir gazeteciyi ve yol arkadaşını uçaktan almaktı. Havaalanında bazı KGB ajanlarının da olduğuna inanıyoruz” diye konuştu.
Bu arada İrlanda Dışişleri Bakanı Simon Coveney, uçağın Minsk’e inmesi için “emir verildiğini” belirterek “5-6 kişi uçağı terk etti ancak bunlardan sadece biri gözaltına alındı. Bu da diğerlerinin gizli servis personeli olduğunu gösteriyor” şeklinde konuştu.
