Son günlerde; THY’nin yeni kiraladığı B–777 uçakları ve uygulanmasına karar verilen First Class servisi, bildiğiniz gibi, gündemimizin başına oturdu. Burada yayımlanan yazılarımda; yeni alınan (kiralanan) uçakların THY’ye uygunluğuna ve first class uygulamasına yönelik görüşlerimi anlatmaya çalıştım. Bundan sonraki aşamada artık bekleyip görmekten ve “hayırlı olsun” demekten başka yapacak birşey kalmadı.
Gündemi THY’nin bu muhteşem çelik kuşları doldururken, sektörün en az havayolu şirketleri kadar önemli bir diğer bölümü olan yer hizmetlerinde, son haftalarda büyük değişiklikler oldu. Yeni ortaklıklar, daha doğrusu yeni atılımlar var.
Bunlardan en önemlisi şüphesiz ki THY-HAVAŞ ortaklığı olan TGS (Turkish Ground Services) oldu. Bu birleşmeye çok dikkat etmek gerekiyor. Çünkü, bu birleşme dünya ground handling marketinde büyüklük sıralamasını değiştirecektir. TGS’nin bu birleşme ile kazançlı bir şirket olacağından şüphe duymamakla birlikte, sadece HAVAŞ’ın Türkiye marketindeki önemini ve durumunu nereye getireceğine şüpheli bakıyorum.
Çünkü, Havaş’ın tek başına market değeri bu birleşme ile yükselecek mi, yoksa düşecek mi? Birlikte izleyeceğiz. Ayrıca Havaş, enerjisini marketteki varlığını koruma adına mı, yoksa TGS’yi yönetmeye mi harcayacak? Tabii ki zaman gösterecek. Bu arada, TGS’nin yönetim kurulu başkanı yine Candan Karlıtekin olacak.
Marketin diğer büyük oyuncusu Çelebi; bu birleşmeden sonra 2010 yılında ihale süresi bitecek olan 22 istasyondaki THY operasyonları ile elindeki Sun Ekspress’i de TGS’ye kaptırırsa, iç hatlardaki büyük istasyonları da (TZX-DIY-ERZ-ESB-ADB-ADANA) kaybedebilir ve sadece ATA ve AYT’de hizmet verecek duruma düşebilir.
TGS, Çelebi’ye rakip olmakla kalmayıp, doğal olarak, aynı zamanda kendi ortağı Havaşa’da rakip durumunda kaldığında; “yandı gülüm keten helva!”. Bakalım bu karlı market, havayollarının deyimi ile duapol’den, triopol’e geçer mi? İzlemeye değer.
Gelelim yavru vatan Kıbrıs’ımızdaki yeni handling yapılanmasına: Kuzey Kıbrıs Cumhuriyetimizin bayrak taşıyıcı şirketi KTHY-HAVAŞ ile birlikte handling işine girdi. Koskoca Havaş’ın şimdilik sadece Ercan havalimanına inen birkaç şirketin uçağına bakarak, üstelik KTHY ile %50 ortaklığı varken, buradan yeteri karlılık elde edeceğini ve bu niyetle oralarda olduğunu hiç sanmıyorum.
TAV Holding’in son dönemdeki Havaş’ı satma isteği, gerçek market değeri bulunamadığından ertelenmişti. Şimdi, acaba Havaş’ın market değeri yükselsin diye mi bu ortaklıklara giriliyor dersiniz? Durum böyle ise, Havaş TGS’ye müşteri kaptırdığında market değeri daha aşağılara düşmez mi? diye düşünmeden de edemiyorum.
Dönelim, Kıbrıs’taki yeni handling firması CAS’ın( Cyprus Airport services) doğuşuna ve ilerideki senaryolarına. Havaş ve KTHY’nın %50 ortaklık statüsünde kurdukları bu şirketin genel müdürü; Havaş’ın Antalya müdürlerinden İbrahim Nazmi Torun. Aynı Türkiye’deki TGS yapılanması şeklinde ortaklığa gidilirken, Kuzey Kıbrıs’ta senelerdir yaşanan izolasyonların kalkacağına yönelik bir bilgi alınmış sanırım. Aksi takdirde, sadece Ercan Havalimanı için koskoca Havaş, Ercan’da bu işe girmezdi, hem de %50 ortaklıkla.
Kuzey Kıbrıs’ın iki tane havalimanı bulunuyor. Bunun birisi Ercan diğeri Geçitkale. Bu iki havalimanın ihalesi için yap-işlet-devret sistemi şeklinde karar alınmış. Bu karar alınırken her nedense ihaleye TAV veya KTHY tek başına teklif veremiyor. Bu nedenle ihaleye TAV (yani HAVAŞ), CAS adı altında yeni oluşturduğu şirket ismi altında girecek. Bu uygulama ihaleyi alacak olanın mutlaka KTHY ile birliktelik içinde olsun diye düşünülmüş sanırım)
Havaş-KTHY birlikteliğinden doğacak CAS, Kıbrıs’a uygulanan izolasyonlar kalkarsa müthiş iş kapasitesine ulaşabilir. Ulaşamadığını düşündüğümüzde ise, bu ihaleleri kazanarak terminal yapımından ve işletmesinden karlı çıkacaktır.
Kıbrıs’taki siyasi ve politik gelişmeler Kuzey Kıbrısa uygulanan izalasyonların bitmesine veya Kıbrısın bir şekilde birleşmesine müsaade ederse, CAS gerek ihalelerle yeni terminal binaları yapıp, işletebilir ve bu arada handling işinde tek olur.
Sonuç olarak; havacılığın bence en karlı pazarlarından olan terminal işletmeciliği ve handling hizmetleri, bundan sonra en az havayollarımız kadar konuşulacak.
Bu marketin oyuncuları olarak, Türkiye’de; TGS-HAVAŞ-ÇELEBİ-IC-FRAPORT rekabetinde, şirketler nasıl strateji ile savaşacak beraber izleyeceğiz.
2009 yılının, tüm beklentileriniz doğrultusunda, sağlık ve mutluluklar getirmesini diliyorum.
İYİ SENELER…
