Zeplinler her zaman ilgimi çekmiş hava araçlarıdır. Devasa boyutları, yolcularına lüks imkanlar sunması, hidrojen gazı ile dolu balonu sayesinde havalanıp motorları ile yol alması, kumanda edilebilmesi bana cazip gelmiştir. Havalanmasını ve havada kalmasını sağlayan hidrojen gazı, bilinen en hafif, renksiz, kokusuz, zehirsiz ancak boğucu, aşırı derecede yanıcı-parlayıcı bir gazdır.
Okuyucularıma ABD New Jersey’e iniş yaparken aniden tutuşarak 2 dakika içinde yanıp yok olan Hindenburg zeplininden daha önce üretilip başarılı şekilde uçurulmuş olan Graf Zeplinini tanıtmak istiyorum.
Zeplin, bir tür hava aracı, hava gemisi’dir. Ulaşım aracı olarak kullanılan itme kuvvetiyle yol almalarını sağlayan motorları ve havada yönlenmesini sağlayan dümenleri olan puro biçiminde ve altında kumanda ve yolcu kabini bulunan güdümlü balonların genel adıdır. Omurgalı gövdesi, güdümlü yani yönlendirilebilir zeplinlerin yapımcısı olan Kont Ferdinand von Zeppelin adlı Alman, soyadını verdiği güdümlü balonların isim babasıdır. Aluminyumdan oluşan iskeletinin üstü pamuklu bez ile kaplıydı.
Graf Zeppelin şimdiye kadar yapılmış en başarılı Zeplin olarak biliniyor. Dev zeplin, kariyeri boyunca 590 uçuşta bir milyon milden fazla uçtu ve tek bir olay ve yaralanma olmadan 34.000’den fazla yolcu taşıdı.
Avrupalı yolcuları Atlantik Okyanusu üzerinden Amerika Birleşik Devletleri’ne uçaklardan önce uçuran hava araçları Zeplinlerdi. Hindenburg zeplininin Lakehurst-New Jersey inişinde aniden alevler içinde kalması, başarılı olan Graf Zeppelin de hizmetten çekilmesine neden oldu.
Graf Zeppelin, birçok alanda ilk olan bir dizi rekora imza attı. Pan Am’ın Atlantik boyunca Clipper Uçan Tekne hizmetini başlatmasından tam 10 yıl önce ticari transatlantik yolcu uçuşları sunan ilk hava aracı idi. 11 Ekim 1928’de Graf Zeppelin, Almanya’nın Friedrichshafen kentinden havalandı ve 4 gün sonra 15 Ekim 1928’de Lakehurst-New Jersey’e ulaştı.
Graf Zeppelin aynı zamanda Kuzey Kutbu üzerinde bilimsel bir görev uçuşu yapan ilk hava aracı, hava yoluyla düzenli olarak planlanmış yolculu transatlantik uçuşları yapan ilk hava aracı ve dünyayı dolaşan yolculu ilk ticari uçuş yapan hava aracı idi.
Graf Zeppelin’in en ünlü uçuşu 1929’da dünya çevresinde uçuş yaptığında gerçekleşti. Dünya çevresinde yapılan uçuş; 1-Lakehurst’ten Friedrichshafen’e, 2-Friedrichshafen’den Tokyo’ya, 3-Tokyo’dan Los Angeles’a, 4-Los Angeles’tan Lakehurst’e ve ardından tekrar 5-Friedrichshafen’e uçarak 5 bacakta toplam 25.000 mil kat etti. O zamanlar bu uçuşlar medyada sansasyon yaratmıştı.
Bu 5 bacaklı uçuşun en uzun etabı, Sibirya üzerinden Tokyo’ya yapılan 102 saatlik uçuştu. Moskova’ya inmeyi planlamıştı ancak kötü hava koşulları nedeniyle bu iniş iptal edildi. Zeplin kötü hava şartları nedeniyle Moskova’ya inemeyince zamanın Sovyet diktatörü Stalin kendini küçümsenmiş hissetti ve Moskova inişinin iptal edilmesinden şikayet etti.
38 metre uzunluğundaki Graf Zeppelin’in, günümüzde hava yolculuğunda bile eşi benzeri olmayan bir lüks seviyesi vardı. Graf Zeppelin’de uçmak yalnızca seçkin zenginlerin karşılayabileceği bir şeydi. Zeplin ısıtılamıyordu, soğuktu, bu nedenle yolcular zamanlarının çoğunu ağır kışlık paltoların içinde veya kat kat battaniyelerin altında toplanmış halde geçiriyorlardı. Graf Zeppelin’in tek toplumsal alanı, mutfağın arkasındaki yemek salonuydu.
Ranzalı alt ve üst yataklara sahip on küçük kabin, 20 yolcu barındırıyordu. Bunlar yataklı tren vagonundakilere benziyordu, gündüzleri kanepe, geceleri ise yatak olarak düzenlenebiliyordu. Koridorun sonunda erkekler ve kadınlar için ayrı tuvaletler vardı. PanAm’ın Clipper uçuşları dahil yüksek gelirli seçkinler içindi, bugün olduğundan çok daha fazla lükse odaklanmıştı.
Graf Zeppelin inşa edildiğinde 236 metre uzunluğunda, 30,5 metre çapında dünyanın en uzun ve en büyük hava gemisiydi. Graf Zeppelin ideal aerodinamik şekle veya yapısal olarak en iyisi olmasa da, Almanya Friedrichshafen’deki hangarın sınırları dahilinde üretilebilecek en büyüğü idi.
LZ-127 numaralı Graf Zeppelin, uzun süre dünyanın en büyük hava gemisi olarak kalamadı. 1936’da 129 ve 130 numaralı Hindenburg zeplinleri 245 metre uzunluğunda ve 41 metre çapındaydı.
Başarılı dünya çapında uçuşun ardından, Hindenburg sınıfı hava gemileri inşa edildi. Bunlar yolcu uçuşunun geleceği olarak görülüyordu, ancak bu vizyon dramatik bir şekilde parçalandı. Graf Zeppelin mürettebatı, 6 Mayıs 1937 Hindenburg felaketini uçuş sırasında radyodan duydu. Ertesi gün Almanya’ya güvenli bir şekilde inene kadar yolculara bu felaket hakkında bilgi verilmedi. Hindenburg New Jersey’e inerken tutuştu ve 2 dakika içinde yanıp yok oldu. O felaket sırasında Graf Zeppelin Brezilya’dan Almanya’ya dönüş yolunda, Kanarya Adaları’nın üzerindeydi.
Hindenburg zeplin felaketi, hidrojenle doldurulmuş hava gemilerini uçurmaya devam etmenin güvenli olmadığını, hidrojen yerine helyum gazının kullanılması gerektiğini belirledi. Ancak yeterli miktarda helyum üretmek zamanın teknolojisinde imkansızdı. Bu, Graf Zeppelin’in son yolculu uçuşuydu ve bir daha yolculu bir uçuş yapmadı. Mart 1940’ta Hitler’in Hava Kuvvetleri tarafından parçalanarak yok edildi.
Erhan İnanç Nisan 2024
