Açık Hava Türbülansı (CAT-Clear Air Turbulence) görünmez ve tehlikelidir, çünkü pilotlar bu türbülansa yaklaşırken bir ön uyarı alamazlar. CAT kısaltmasıyla da bilinen açık hava türbülansı, bulutların olmadığı yerlerde uçağın şiddetle savrulmasına neden olabilen ani ve güçlü girdap akımlarıdır. Bu nedenle CAT’den kaçınmak zordur.
Araştırmacılar, iklim değişikliği nedeniyle CAT olaylarının artacağını ve CAT’e yatkın bölgelerde uçarken pilotların yolculara ve kabin ekibine emniyet kemeri bağlama tavsiye etmesini öngörüyor.
Daha bir hafta önce Singapur Havayolları’na ait bir Boeing 777’nin, Londra’dan Singapur’a uçuşunda 73 yaşında bir yolcunun kalp krize geçirerek ölmesi ve en az 30 kişinin hastaneye kaldırılacak kadar yaralanmasıyla sonuçlanan beklenmedik şiddetli türbülansla karşılaştığı haberinin ardından, pek çok kişi doğal olarak olay nedeni ile endişe duymaya ve Açık Hava Türbülansı’nın ne olduğunu araştırmaya başladı.
CAT, farklı hızlarda hareket eden türbülanslı hava kütlelerinin, böyle bir durumu gösteren bulutlar gibi görsel ipuçları olmadığından, kokpitteki hava radarında da görülemeyen türbülansa girilmesiyle ortaya çıkan bir meteorolojik olgudur. Sonuç olarak uçaklar, hatta Boeing 777 kadar modern olanlar bile açık hava türbülansıyla karşılaştığında pilotlar genellikle gafil avlanır.
CAT, meteorolojik olayların genellikle en tehlikeli olanıdır, çünkü bazı yolcular ve kabin mürettebatı kabin içinde hareket ediyor olabilir veya emniyet kemerleri bağlanmadan oturuyor olabilirler. En şiddetli türbülans koşulları bile emniyet kemerleri doğru şekilde bağlandığı sürece yolculara nadiren zarar verir.
The Meteorological Magazine’e göre CAT’in çıplak gözle veya kokpitteki geleneksel radarla tespit edilmesi neredeyse imkansızdır, ancak hangi bölgelerde ve hangi irtifalarda meydana geldiğine ilişkin bazı bilgiler vardır. Bilim insanları, CAT’ın bulunduğu tipik yüksekliklerde, 1965’ten bu yana bu fenomenin genellikle bir jet akımından yaklaşık 200 mil uzakta gözlemlendiğini bildiriyorlar. Türbülans 4 katogoride tanımlanıyor; Light-Hafif, Moderate-Orta, Severe-Şiddetli ve Extrem-Aşırı.
Pilotlara yaşadıkları türbülanslı bir alanın konumunu, rakımını ve niteliğinin derhal ilgili hava trafik kontrol yetkililerine bildirmeleri talimatı verilmiştir. Bu şekilde bu bölgeye girecek diğer uçakların pilotları ATC tarafından uyarılacak ve kaçınmaları sağlanacaktır.
1997’de United Airlines Flight 826’da meydana gelen bir CAT olayı, bir yolcunun hayatını kaybetmesiyle sonuçlandı. Son yıllarda meydana gelen diğer birkaç olay da bazı yolcuların yaralanmasına neden oldu, ancak Singapur Hava Yollarının B777 ile yaşadığı türbülans, 25 yılı aşkın süredir ticari bir uçuşta meydana gelen ölümcül olduğu görülen ilk kazaydı.
CAT ile ilgili en büyük sorun, iklim değişikliğinin gerçekleri ile ve çoğunlukla yaz aylarında giderek yaygınlaşacağının öngörülmesidir. Jeofizik Araştırma Mektupları’nda yayınlanan bir makaleye göre, Reading Üniversitesi’ndeki bilim insanları, hem CAT oluşum sayısının hem de olayların şiddetinin muhtemelen artacağı sonucuna vardı.
ABD Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurulu verileri analiz etti ve 2009 ile 2022 yılları arasında ticari uçuşlarda 163’ten fazla yolcunun türbülans nedeniyle ciddi şekilde yaralandığı sonucuna vardı. Yaralananların büyük çoğunluğu, olaylar meydana geldiğinde görevleri nedeniyle muhtemelen kabinde hareket eden uçuş görevlileriydi.
Gelecekte bu tür olayların yaşanmasını önlemek için, özellikle jet akımlarının (Jet Stream) yakınında uçarken veya diğer pilotların ACT’ye CAT raporladığı durumlarda, pilotların yolculara ve kabin görevlilerine yerlerine oturup emniyet kemerlerini bağlanmalarını tavsiye etmesi en doğru karar olacaktır.
Airlinehaber olarak yolculara oturdukları süre boyunca emniyet kemerlerini bağlı tutmalarını öneririz.
Erhan İnanç Mayıs 2024
Çok öğretici bir yazı olmuş, emekleriniz için teşekkür ediyorum Erhan Bey.
Erhan ağabey bu bilgileri kitap haline getir lütfen.Genç havacıların buna ihtiyacı var.Teşekkür ederim.Saygılarımla