Devletçilikten vazgeçip, bizi özelleştirme kavramıyla tanıştıran Turgut Özal, havalimanlarının da özelleştirilmesinin önünü açmıştır.
Türkiye’de birkaçı hariç havalimanları hazine adına, Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü’nün malıdır. Bazıları askeri amaca da hizmet eden bu havalimanları uzun yıllar DHMİ tarafından işletilmekteydi. Devletçilikten vazgeçip, bizi özelleştirme kavramıyla tanıştıran Turgut Özal, havalimanlarının da özelleştirilmesinin önünü açmıştır.
Havalimanlarının Yap-İşlet-Devret (YİD) yöntemiyle özelleştirilmesinin ilk örneği Bayındır Holding tarafından yapılan ve işletilmeye başlanan Antalya Dış Hatlar Terminali’dir. Ardından 2001 yılında yeni bir örnek olarak Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali ihalesini Tepe-Akfen-Viyana (TAV) Konsorsiyumu kazandı. Savunma Sanayii Müsteşarlığı’na (şimdi Başkanlık) ait olan ve şimdi DHMİ’ye devredilen Sabiha Gökçen Meydanı da Limak-GMR-Malaysia Airport üçlü ortaklığına verildi. Değişik tarihlerde de Ankara Esenboğa’nın yanı sıra İzmir Adnan Menderes, Bodrum-Milas gibi havalimanlarını yine TAV Holding aldı.
(Alanya-Gazipaşa da TAV’dadır.) Dalaman’ı İspanyol ortaklı YDA, Kütahya Zafer’ı IC İçtaş şirketleri işletmektedir.
Yakında faaliyete geçecek olan Adana Çukurova Bölgesel Havalimanı ise Favori Havacılık şirketi tarafından işletilecek. İşletme süresi dolmayan havalimanları hisse devri yaparken, süresi dolanların bazıları da el değiştirmiştir. Şimdilerde böyle bir ihale gündemde. TAV Holding’in 2004’te kazandığı ihaleyle 2006’da işletmeye başladığı Ankara Esenboğa Havalimanı 2025’teki süre bitimine daha 2,5 yıl varken DHMİ tarafından görücüye (ihaleye) çıkarıldı.
182 bin metrekarelik bir alanda kurulan ve yıllık 20 milyon yolcu kapasitesi olan Esenboğa Havalimanı, günde yaklaşık 40 bin yolcuya hizmet veriyor ve alana günde ortalama 280 uçak inip kalkıyor.
2006 yılında iç hatlarda 3 milyon 288 bin, dış hatlarda ise 1 milyon 260 bin olmak üzere toplam 4 milyon 548 bin yolcu ağırlayan Esenboğa Havalimanı 2022 yılının ilk 11 ayında, iç hatlarda 6 milyon 130 bin, dış hatlarda da 1 milyon 752 bin olmak üzere toplam 7 milyon 882 bin yolcu ağırladı.
21.4.2005 tarih ve 5335 sayılı kanunun 33. Maddesi kapsamında Esenboğa Havalimanı’nın kapasite artırımı, ilave yatırımların yapımı, iç-dış hatlar, CIP, Genel Havacılık Terminalleri ve mütemimlerinin ( tamamlayıcıların) işletme haklarının kiralanmak suretiyle verilmesine ilişkin ihale ilanında geçici teminat tutarı 10 milyon Euro, son teklif verme günü de 20 Aralık Saat 09.30 olarak belirlenmiş.
İhale aynı gün sat 10.00’da kapalı teklif açık artırım usulüne göre yapılacak.
DHMİ’nin duyurusunda “İhale 2886 ve 4734 sayılı Devlet İhale Kanunlarına tabi olmayıp, idare uygun teklifi tespit etmede, kiralama ihalesini yapıp yapmamakta tamamen serbest olup, idarenin bu serbest seçimi nedeniyle istekliler herhangi bir nam altında idareden talepte bulunamaz” deniliyor.
İhale için şu ana kadar halen Esenboğa Havalimanı’nı 2025’e kadar işletecek olan TAV Havalimanları Holding’in yanı sıra halen İstanbul Havalimanı’nın yüzde 45 hissedarı olan Mehmet Cengiz’e ait Cengiz İnşaat, Sabiha Gökçen ve İstanbul Havalimanı eski ortaklarından Priştine Adem Yaşarı Havalimanı’nın işletmecisi Nihat ve Ebru Özdemir’in Limak Şirketi, Antalya Havalimanı’ndaki hissesini TAV’a satan, yolcu garantili Zafer Havalimanı’nın işletmecisi İbrahim Çeçen’e ait IC İçtaş şirketleri dosya aldı.
22 Aralık 2022 Salı günü gerçekleşecek ihale için başka talipliler ortaya çıkar mı, katılacağı bilinen firmalardan çekilen olur mu yarın netleşir. Ankara Esenboğa için bugüne kadar 250 milyon Euro yatırım yaparak bu günkü konumuna gelmesini sağlayan ve tesislere değer kazandıran TAV’ın bu ihaleyi alması devamlılık açısından yerinde olur.
Alması derken, bu kelimeyi de özellikle kullandım. Çünkü, havalimanı ihalesi alınmayacak, verilecek. Bunu ben değil, yukarıda yazdığım 2886 ve 4734 Sayılı Devlet İhale Kanunu açıkça söylüyor. İhaleyi yapacak DHMİ’nin bu konuda tek kelime etmemesi ve ihaleyle ilgili olarak Bloomberg’e bilgi veren Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun, “Orada yapılacak 200 milyon Euro’luk bir yatırım var.
İhaleyle hem şu kadar yatırım yapacaksın, hem de burayı 25 yıl işletince bana ne vereceksin diyeceğiz. İhaleyi alan şirket, TAV’ın işletme süresi dolana kadar hazırlıklarını yapmış olacak. Esenboğa’ya üçüncü pisti yapacağız. Ayrıca ilave kule yapılacak” diye konuşmasının satır aralarından bu ihale yeni bir şirkete verilecek gibi bir anlam çıkardım. Acaba yanılacak mıyım?
Mutlu yarınlar Türkiye’m…
Expo 2028 Fuarını düzenleyecekler Malatya’da tanıtım seferberliği var
Geçen haftanın ilk gününü kalabalık bir gazeteci gurubuyla Malatya Büyükşehir Belediye Başkanı Selahattin Gürkan’ın davetlisi olarak bu güzel kentte geçirdik. Expo 2028’in Malatya’da yapılacağı müjdesini bizlerle paylaşmaktı amacı. Sergi, teşhir anlamına gelen exposition kelimesinin kısaltması olan Expo adıyla dünya fuarları yıllardır düzenleniyor.
Merkezi Hollanda’da olan Uluslararası Bahçe Bitkileri Üreticileri Birliği (AIPH) tarafından her yıl başka ülke ve şehirde düzenlenen fuar, Expo 2028 adıyla Malatya’da yapılacak. Tam altı yıl sonra yapılacak bu fuar için bugünden hazırlık yapmak bu işe çok önem verildiğinin bir göstergesi olsa gerek.
Malatya, 810 bin kişilik nüfusuyla Doğu Anadolu’nun önemli şehirlerinden biri. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurtuluş ve kuruluş mücadelesinde önemli bir yeri olan ikinci cumhurbaşkanı İsmet İnönü her ne kadar burada doğmadıysa da bu topraklarım evladıdır. O yıllarda ülkenin kaynakları yetersiz olduğu için yatırımlar konusunda pozitif ayrımcılıktan nasibini alamayan bu kent, doğum yeri Malatya olan sekizinci Cumhurbaşkanı Turgut Özal döneminde adını layıkıyla duyurdu. Son 20 yılda iktidar partisine yeterli oy desteği veren Malatya yatırımlardan da yeterince faydalanmış diyebiliriz. Kentin birçok yerinde yapılan fabrika inşaatları sanayinin ulaşacağı noktayı gösteriyor.
Şehrin sadece kayısıdan (yerel adı miş miş) ibaret olmadığı tekstil ve turizmden de pay alması gerektiği için Expo 2028 organizasyonuna büyük önem veriliyor. Aslında Expo’ya kadar geçecek altı yılda Malatya kültür, tarih ve sahip olduğu değerlerini tanıtmaya gayret edecek.
Vali Hulusi Şahin ve Büyükşehir Belediye Başkanı Selahattin Gürkan’ın uyumlu bir iş birliği sergilemesi, 5 bin yıllık geçmişe sahip ve aralıklarla da olsa 90 yıldır kazı çalışmaları süren Aslantepe Höyüğü’nü dünyaya tanıtmayı hedeflemektedir. Yakın il ve ilçelerden göç alan Malatya , yıllardır çok göç verdiği için büyümesini tam gerçekleştiremeyen kadim bir kent.
Başkan’ın “Bugüne kadar toplam 62 bin pasaport verilmiş. Bunun 58 bini hac için, geri kalan 4 bini de diğer iletişimler için olmuş” sözleri asıl gerçeği anlatıyor. Expo 2028 fuarını bir araç olarak görüp tanıtım amacına hizmet için kentin tüm dinamikleri harekete geçmiş. Devlet ve yerel yönetim iş birliğinin yani sıra sivil toplum kuruluşları başlatılan bu tanıtım seferberliğinde yerini almış, üzerlerine düşen vazifelere hazır halde bekliyorlar.
Malatya’yı daha ileri taşımak için iyi bir performans sergileyen Başkan Gürkan bu fuar için kente tam 2 milyon ziyaretçi bekliyoruz derken gözleri ışıldıyordu. Fakat, bu kadar ziyaretçimin beklendiği Malatya’daki havalimanının, konaklama tesislerinin, kent içi ulaşımın yetersizliği ele alınıp halledilmesi gereken konular. Askeri amaçla da kullanılan ve 7. Ana Jet Üs Komutanlığı’nın da yer aldığı Malatya Erhaç Havalimanı’nda 2022 yılının ilk 11 ayında iç hatta 4 bin 646, dış hatta 141 olmak üzere toplamda 4 bin 787 uçak trafiği gerçekleştirilmiş. Havalimanı, iç hatta 596 bin 803, dış hatta ise 15 bin 701 olmak üzere toplamda 612 bin 504 yolcu ağırlamış. Yıl sonunda 650 bin kadar olacak iç hat ve dış hat yolcu sayısı bu şehir için azdır.
Malatya Havalimanı’ndan haftalık uçuş programı ise şu şekilde gerçekleşiyor. THY İstanbul Havalimanı’na 15 sefer, AnadoluJet Esenboğa Havalimanı’na yedi sefer, İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’na yedi sefer, Pegasus İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’na altı sefer, Sun Ekspres İzmir Adnan Menderes Havalimanına dört sefer ve Antalya’ya da iki sefer yapılmaktadır.
Bu rakamlara bakınca Sayın Belediye Başkanı’nın 6 yıl sonrası için bile 2 milyon misafir gelecek beklentisini çok iyimser buluyorum. Umarım yanılırım.
9 bin 625 metrekarelik terminal binası bir uçak için bile yetersiz kaldığından hemen yanına 26 bin 765 metrekarelik yeni bir terminal binası yapılıyor. Böylece Havalimanı’nın yolcu kapasitesi 1 milyon 200 binden 2,5 milyona çıkmış olacak. Yeni terminal binası ve diğer tesislerle Malatya, hava yolu taşımacılığında çok daha önemli bir konuma yükselecektir.
Malatya’ya gelen yerli ve yabancı turist/ ziyaretçi sayısında artış sağlayarak bölge turizminin gelişmesine katkı sağlayacak ve ticari faaliyetler daha da hareketlendirecek diye düşünüyorum.
Bu yarışta Malatya’ya başarılar dilerim.