Bir süredir maaş ödemelerinde sıkıntı yaşayan Atlas Global’in 16 Aralık’a kadar uçuşlarını durdurduğunu duyurmasının ardından aklıma iflasın eşiğinden dönen Delta Havayolları geldi.
Bugünkü yazımda da Delta Havayolları’nın nasıl bir süreç geçirdiğini ve bugün ne noktaya geldiğini kaleme almak istedim.
11 Eylül saldırılarının ardından Amerika’daki havayolu şirketlerinin pek çoğu için zorlu bir dönem başladı. Amerika’daki havayolu şirketlerinin 2000 yılında 130.2 milyar U.S.D olan geliri 2002 yılında 107.1 milyar USD’ye düştü. 2001-2002 yılında 19.6 milyar U.S.D. kayıp bildirildi. 11 Eylül faciasının ardından havacılık sektörüne bir darbeyi de doğal afetler vurdu. 2005 yılında dünyadaki petrol üretiminin yüzde 2’sini ve A.B.D.’nin petrol ihtiyacının ise dörtte birini karşılayan ve Meksika Körfezi’nde etkili olan Katrina Kasırgası nedeniyle Meksika Körfezi’ndeki petrol üretimi günde 633000 varil yani yüzde 42 azaldı. Doğalgaz üretimi de yine kasırga dolayısıyla yüzde 20 azaldı. Katrina Kasırgası’nın petrol üretimine vurduğu darbe dolayısıyla dönemin Amerikan Başkanı Bush’un Amerika’nın Stratejik Petrol Rezervi (SPR)’nden 30 milyon galonun kullanımına karar vermesine kadar varil fiyatı 48 saatten az bir zamanda 4 U.S.D.’den fazla rekor bir artışla 70 USD’nin üzerine çıktı.
Amerikan Senatosu’nun Ticaret Bilim Ve Taşımacılık Komitesi’nin Havacılık Alt Komitesi’nin 14 Eylül 2005 tarihinde “Katrina Kasırgası’nın Havacılık Endüstrisi’ndeki Etkileri” üzerine yapılmış olan oturumunda Amerikan Hava Taşımacılığı Birliği Başkanı ve C.E.O.’su James May tahminlere göre 2005 yılında 2004 yılına kıyasla yakıt için 9.2 milyar U.S.D. daha fazla ödenmesinin beklendiğini ve 2005 yılında son üç yıllık 32.3 milyar U.S.D.’lik zarara ek olarak yaklaşık 10 milyar U.S.D.’lik bir zarar beklediklerini ifade etmiştir. Oturumda iflasın eşiğinde olan havayolu şirketlerinin durumları ve alınabilecek önlemler de değerlendirilmiştir.
Amerika’nın 3. en büyük havayolu şirketi olan Delta Havayolları da bütün bu felaketlerden etkilenen havayollarından biri olarak zor zamanlar yaşadı. 2000 yılından beri kar etmemiş olan şirket 11 Eylül 2001’deki saldırıdan ağır yara almış ve bir dizi talihsizliği takiben son olarak da 2005 yılının Ağustos ayının başında havayolunun Visa ve MasterCard üzerinden yapılan bilet satışlarını işleme alan bankasının Delta’nın iflasına karşı kendisini korumak için yolculardan aldığı paraları yolcuların seyahatlerinin tamamlanmasına kadar elinde tutması dolayısıyla bütün zararlarına ilave olarak 650 milyon U.S.D. daha zarar etmiştir.
Yaklaşık 60.000 çalışanı olan ve günde 340.000 kişiyi taşıyan havayolu şirketi 2004 yılında iflasın eşiğine geldi ve toparlanmak için 5000 kişiyi işten çıkarıp, çalışanlarının maaşlarında kesintiye gitti.11 Ağustos 2005 tarihinde ise Atlantik Southeast Havayolları’nı SkyWest’e 425 milyon USD’ye satacağını duyuran Delta bu satışı da 8 Eylül 2005’te tamamladı.
Bütün bu hamlelere karşın Delta Havayolları 14 Eylül 2015’te mahkeme kararı ile Amerikan Federal İflas Kanunu’nun 11. bölümü uyarınca “yeniden örgütlenme” sürecine girdi . Yeniden örgütlenme ticari işletmelerin devam edebilmesi için sunulan bir olanak. Bu olanaktan faydalanmak isteyen borçlu şirketler mahkemeye başvurarak alacaklılara olan borcun ne şekilde ne süre içinde ödeneceğini, nasıl bir yapılanma olacağını ihtiva eden ayrıntılı açıklamaları ihtiva eden bir yeniden örgütlenme planını; malvarlıkları, muaccel ve müeccel gelir ve giderleri, devam eden kira kontratları ve yürürlükteki sözleşmelerinin durumları ve ticari ilişkileri ile ilgili bilgileri sunar.
Takiben mahkeme tarafından planın onaylanması için oturum düzenlenir. Yeniden örgütlenme planı toplam alacak tutarının üçte ikisini ve bir alacaklı grubunun sayı itibarıyla salt çoğunluğunu temsil eden olumlu oyu ile kabul edilmiş sayılır. Yeniden örgütlenme kararının verilmesi halinde istisnai olarak mahkeme tarafından borçlunun hileli, dürüst olmayan işlemlerinin olması halinde veya malvarlığını kötü yönetmesi ve/veya zarar verecek edimlerde bulunması halinde kayyım da atanabilir. Böyle bir durum yoksa borçlunun mameleki borçlunun kendi zilyetliğinde kalmaya devam eder. Delta Havayolları’nın da “yeniden örgütlenme” sürecine girmesine yönelik karar
verilmesinin ardından şirket pek çok konuda radikal bazı adımlar attı. Delta Havayolları durumunu düzeltmeye çalışırken rakip firmalardan U.S. Airways sürpriz bir hamle yaparak Delta Havayolları ile birleşmek için nakit ve hisse senedi olarak 15 Kasım 2016’da toplam 8 milyar U.S.D.’lik teklif yaptı. Delta yönetimi ise bağımsızlıklarını korumaya devam ettikleri söyleyerek bu teklife sıcak bakmadıklarını duyurdu. Teklifin üzerinden 3 ay gibi kısa bir süre geçmişti ki U.S. Airways bu sefer teklifini 10 Ocak 2007’de 10.2 milyar U.S.D.’ye çıkardı.
Teklifleri reddeden Delta’nın içinde bulunduğu finansal krizi nasıl aşacağı merak konusuyken daha önce de arz ettiğim gibi şirket radikal bazı kararlar alarak bu süreci başarı ile yönetti. Delta Havayolları filosunu sadeleştirerek dört hava aracı tipini kullanmayı bıraktı; çok sayıda hava aracını sattı ve de Dallas, Orlanda, Tampa havaalanları dahil toplam 50’nin üzerinde noktadaki anlaşmasını anlaşmalarını tadil etti veya feshetti. Ayrıca iç hat ve dış hat uçuş rotalarını da yeniden gözden geçiren Delta geniş gövdeli uçaklarını iç hat uçuşundan çekip dış hat uçuşlarına tahsis ederek 2006’da uluslararası kapasitesini yüzde 21 arttırdı (Yeniden örgütlenme sürecinden sonra uçtuğu noktaları daha da arttırarak 60’ın üzerinde yeni rotaya uçmaya başladı.).
Bu süreçte Delta çalışanları ile ilgili olarak da bir takım düzenlemeler yaptı. Zorlu süreçte 6000 kadar personeli işten çıkartan şirket maaşlarda da kesinti yaptı. Pilotlarının emeklilik hakları ile ilgili olarak emekli aylıklarına ilişkin federal bir sigorta kurulu olan “Emeklilik Hakları Teminatı Şirketi (PBGC)” ile anlaşan Delta ayrıca pilotlarına yeniden örgütlenme öncesine oranla 14% daha az ödeme yapmak üzere anlaşarak da yıllık 280 milyon U.S.D tasarruf sağladı. Benzer şekilde şirketin diğer kademelerinde çalışan personelin de haklarında değişiklikler yapıldı ve zorlu süreç boyunca kısıtlamalara gidildi. Buna karşın çalışanların memnuniyetinin önemine vakıf olan şirket
sendikalarla yapmış olduğu anlaşmalar uyarınca taahhüt etmiş olduğu haklara ilave olarak yöneticiler hariç sendika üyesi olmayan 39.000 çalışanına Bölüm 11 uyarınca yeniden örgütlenmenin başarı ile sonuçlandırılmasını takiben 350 milyon U.S.D. değerinde hisse senedi
vereceğini ve 130 milyon U.S.D. değerinde nakit ödeme yapacağını duyurdu. Ayrıca şirketin vergi öncesi yıllık karının yüzde 15’inin çalışanlara dağıtılacağı da yine çalışanların teşviki maksadıyla duyurulmuştur. 19 ayı aşkın süren dönüşüm sürecinin ardından 25 Nisan 2007’de New York Güney Bölgesi’nin Amerikan İflas Mahkemesi 30 Nisan 2007 tarihi itibarıyla gerekli prosedürleri tamamlayarak Delta Havayolları’nın Bölüm 11 kapsamından çıkabileceğine karar verdi.
Zorlu bir süreci başarı ile tamamlayan Delta daha sonradan Nortwest Havayolları’nı satın alarak Dünya’nın her bölgesinde operasyon yapan bir havayolu haline geldi. Müşteri memnuniyeti için ayrıca uçak içi eğlence sistemleri , Wi Fi ve daha nice yazılım ve donanım için de yatırım yapan Delta yakıt maliyetlerini düşürmek içinse 150 milyon U.S.D.’ye Philedelphia’daki bir petrol rafinerisini satın aldı. İngiliz havayolu şirketi Virgin Atlantic’in yüzde 49’unu 360 milyon U.S.D.’ye satın alarak Londra’ya ve trans-Atlantik pazara da erişim olanağına sahip olan şirket çalışanlarını da memnun edecek uygulamalarına devam etti. 2016 yılında kar payı olarak çalışanlarına 1.5 milyar U.S.D. ödeyerek Delta Havayolları bir rekor kırdı. 2018 yılında da 80.000 çalışanına yaklaşık 1.3 milyar U.S.D. kar payı ödeyen şirket çalışanları yıllık gelirinin yüzde 14%üne tekabül eden bir ikramiye almış oldu. 2019 yılı Delta’nın kar dağıtımında 1 milyar U.S.D. eşiğini üst üste aştığı
beşinci yıl oldu ve bu sayede son beş yılda toplam 6 milyar U.S.D.’den daha fazla bir meblağ çalışanlara ödendi. Çok sayıda kişiye istihdam sağlayan Atlas Global’in de içinde bulunduğu zorlu süreci atlatarak faaliyetlerine devam etmesini temenni ederim.