Dünyanın en büyük uçak üreticisini küresel havacılık gözlemcilerinin ciddi incelemesi altına sokan B737-800 “NG-Yeni Nesil” Boeing uçaklarının da dahil olduğu ölümcül hava kazalarında son beş yılda dünya çapında 500’den fazla insan öldü.
China Eastern Airlines tarafından işletilen ve 132 yolcu ve mürettebatın ölümüne neden olan Yeni Nesil uçak Boeing 737-800’ün karıştığı son hava kazası, Hindistan’da farklı havayolları tarafından işletilen bu tip uçakların tümünü, ABD’li yetkililer tarafından daha fazla inceleme altına aldı.
Çinli havacılık yetkilileri, 21 Mart’ta düşen Çin uçağının iki uçuş kayıt cihazını veya kara kutularını kurtardı ve kazanın nedenini anlamak için çözme sürecinde. Boeing 737 uçağının CVR-kokpit ses kayıt cihazı olduğuna inanılan ilk kara kutusu 23 Mart’ta, ikincisi FDR ise 26 Mart’ta bulundu. China Eastern Airlines’ın işlettiği MU-5735 sefer sayılı 737-800 tipi uçak, uçuş başına kaza oranına bakıldığında, Boeing’in en güvenli modellerinden biri.
B737-800 kazaları, üç yıl önce Mart 2019’da patlak veren 737 Max’in otopilot yazılımı MCAS’dan kaynaklanan bir hatadan kaynaklanan iki ölümcül kaza sonrasında Max’lerin yere indirildiği uçakları kontrol dışı dalışlara zorlaması olayının dışında.
Hindistan’ın operasyonda 75 adet Boeing 737-800 uçağı var. SpiceJet’in 36, Vistara’nın 14, Air India Express’in 25 adet Boeing 737-800 uçağı var. 2010 ve 2022 yılları arasında Air India Express tarafından işletilen iki Boeing 737-800 uçağı Hindistan’da düşmüş, 170 yolcu ve mürettebat hayatını kaybetmişti. Hindistan’da Boeing 737-800’ün karıştığı en son olay, 2020’de Dubai’den Kozhikode’ye giden bir Air India Express uçağının iniş sırasında pisti aşmış, kaptan ve FO de dahil olmak üzere, 20 kişinin ölümüne yol açmıştı.
Yalnızca 2020’de, Boeing’in 737-800’ün küresel olarak dört kazası oldu. Boeing’in bu tip uçağının karıştığı bu dört kazadan ikisi, Türkiye’nin düşük maliyetli havayolu şirketi Pegasus havayolları, biri de İspanya’dan Swift Air ve Hindistan’dan Air India Express tarafından işletiliyordu.
Boeing 737-800, tek sınıf ekonomi konfigürasyonda 189, iki sınıf konfigürasyonda 162 yolcu kapasiteli dar gövdeli bir uçaktır. İlk olarak Eylül 1994’te piyasaya sürüldü, 737-700’ün uzatılmış bir versiyonudur. Boeing’in “Yeni Nesil” uçağının bu çeşidi, tipik olarak 840 km/saat seyir hızı ile maksimum 5.600 km mesafeye uçabilir.
Dünyanın her yerinde Boeing’in 737 serisini kullanan 117 havayolu şirketi var ve uçağın bu varyantın 7.283 adedinin teslimatı tamamlandı. Bu varyant, yakıt ekonomisi ve daha fazla yolcu koltuğu sağladığı için çoğunlukla düşük maliyetli taşıyıcılar tarafından tercih edildi.
Boeing’in kendi kaza raporuna göre, 737-600/700/800/900’ü içeren şirketin Yeni Nesil 737 NG serisi, uçağın 1994 yılında piyasaya sürülmesinden bu yana 28 yılda, 21 büyük kaza oldu. Her yıl için 0,75 kaza oranı. Sadece, 2006 ve 2021 yılları arasında Boeing 737-800 tipi uçak, 11 kaza yaptı, 787 kişi öldü ve 271 kişi ağır yaralandı.
B737-800’ün gelişmiş bir versiyonu olan 737 Max’i, hem estetik hem de teknolojik olarak en gelişmiş uçak olarak nitelendiren Boeing tarafından, büyük bir ihtişam ve gösteri ile piyasaya sürüldü. Ancak çok geçmeden 737 Max’de teknik sorunlar bildirilmeye başladı. Uçak, altı ay içinde 346 yolcuyu öldüren peş peşe iki büyük kazaya karıştı. 29 Ekim 2018’de Endonezyalı Lion Air 610 sefer sayılı uçak kalkıştan sonra düştü. Beş aydan kısa bir süre sonra, 10 Mart 2019’da Etiyopya Havayolları’nın 302 sefer sayılı uçuşu, kalkıştan kısa bir süre sonra düştü.
Bunun ardından dünya genelinde 59 havayolunda hizmet veren toplam 387 adet Max uçağının tamamı yere indirildi ve “hatalı tasarım” nedeniyle ilgili soruşturmalar başlatıldı. Daha sonra Boeing, FAA’den bilgi sakladığı için “dolandırıcılık” ile suçlandı. Ocak 2021’de Boeing, Amerikan Adalet Bakanlığı ile “FAA-Federal Havacılık İdaresinin, AEG- Uçak Değerlendirme Grubunu’nun Boeing’in değerlendirmeleriyle bağlantılı olarak, dolandırma amaçlı bir komplo ile ilgili cezai suçlamayı çözmek için bir anlaşma imzaladı.
Adalet Bakanlığı tarafından belirlenen şartlara göre, Boeing’den, 243,6 milyon dolarlık para cezası, Boeing’in 737 MAX havayolu müşterilerine 1,77 milyar dolarlık tazminat ödemesi olmak üzere toplam 2,5 milyar doların üzerinde para cezası ödemesi istendi. Milyonlarca kazazede mağduru, Lion Air ve Etiyopya Havayolları’nın Boeing 737 MAX kazalarında ölen 346 yolcunun mirasçılarını, akrabalarını ve yasal hak sahiplerini tazmin etmek için fon sağlıyor.
ABD Ulaştırma Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada; “Boeing, hükümetin uçan halkın güvenliğini sağlama yeteneğini engelledi” dedi.
Mart 2019’da yere indirilen Boeing 737 Max, Boeing’in tasarımında gerekli değişiklikleri yapması ve FAA’in Uçuşa Elverişlilik Belgesi yayınlamasının ardından, tekrar uçmasına izin verildi.
Bunu, Şubat 2021’de EASA ‘dan yeniden Uçuşa Elverişlilik Sertifikası alan 737 Max, Ağustos 2021 itibarıyla toplamda 17’den fazla ülkenin düzenleyici kurumu tarafından uçuş izni verildi.
Sunday Guardian Boeing’e, 737-800 uçakları için güvenlik düzenlemesi, üreticinin uçağın güvenli olduğundan emin olmak için attığı adımlar ve şirketin sebep/nedenleri çözmek için herhangi bir denetim yapıp yapmadığı hakkında ayrıntılı bilgi isteyen ayrıntılı bir anket gönderdi. Boeing’in bu modellerini kullanan Hintli hava taşıyıcılarına yeniden bilgi verildi.
The Sunday Guardian’ın anketine yanıt olarak Boeing, “Chine Eastern Havayolları Uçuş MU-5735’te bulunanların kaybı için en derin taziyelerimizi sunuyoruz. Düşüncelerimiz ve dualarımız yolcular ve mürettebat, aileleri ve bu olaydan etkilenen herkesle birlikte. Boeing, bu zor dönemde havayolu müşterilerimize destek olmaya devam edecek. Ayrıca, bir Boeing teknik ekibi, soruşturmayı yönetecek olan NTSB’yi ve Çin Sivil Havacılık İdaresi’ni destekliyor.” dedi. Anket ne soruyor, Boeing ne cevap veriyor?
İşte, 2018’den itibaren yolcuların ölümüyle sonuçlanan kazaların dağılımı:
1. Eylül 2018, Air Niugini, Flight 73, bir lagüne indi (1 ölü),
2. 29 Ekim 2018, Lion Air, Flight 610, kalkıştan 11 dakika sonra burun dalışı yaptı ve düştü (189 ölü),
3. 10 Mart 2019, Ethiopian Airlines, Flight 302, kalkıştan sonra burun dalışı yaptı ve düştü (157 ölü)
4. 5 Şubat 2020, Pegasus Havayolları, Flight 2193, İniş sırasında pisti aştı (3 ölü),
5. 7 Ağustos 2020, Air India Ekspres, Flight 1334, İniş sırasında pisti aştı (20 ölü)
6. 21 Mart 2020- China Eastern Airlines, Flight 5753 bilinmeyen bir nedenle düştü (132 ölü)
FARKLI BİR OLAY : Ocak 2020’de, Ukrayna Uluslararası Havayolları’na ait bir Boeing 737-800 uçağı İran ordusu tarafından yanlışlıkla vuruldu, uçaktaki 176 kişiyi öldürüldü.