Bu hafta teknik konuları ele aldığım yazılarıma ara vererek, sektörde pek sözü edilmese de aslında eksikliği hissedilen bir uçağı ve yakın bir gelecekte onun yerini kimin dolduracağı konusunda fikirlerimi yazmak, sizlerinde bu konuda yorum atarak görüşlerinizi almak istiyorum.
Sözü geçen uçak eski bir tanıdık olan Boeing 757. Gümüzde halen B757’yi bir şirketin filosunda gördüğümüz zaman ”ayy bunlar halen bununla mı uçuyor” diye küçümsediğimiz, yolcuların çoğunun bakış açısıyla, leylek bacaklı, B767 suratlı, uzatılmış bir B737’den başka bir şey değil. B757…
Kısacası çok sıradan bir uçak. Aslında Boeing dahi bu uçakta gelecek görmemiş, B737 modelini 40 yıldır geliştirerek üretimini devam ettirirken, B757’yi 2005 yılında tarihe gömmüştü. Fakat aradan çok uzun zaman geçmeden, American Airlines, Delta Air Lines gibi dünya devleri piyasada satılık ve uçar durumda olan B757’leri toplamaya başladıktan sonra Boeing uyumaya devam ederken Airbus alternatif bir uçak üzerinde gizli gizli çalışmaya başladı…..
Gelin konuya derinlemesine girmeden önce kısaca B757 hakkında bilinmesi gerekenleri bir gözden geçirelim.
Aslında B757’nin de doğumu hemen hemen her uçak gibi bir ihtiyaç sonucu oldu. 70’li yılların sonuna doğru ilerlerken B727’nin yerini alacak bir uçak modeli gerekiyordu. B727 oldukça popüler bir uçaktı fakat, teknolojik olarak yenilenmesi gerekiyordu. Boeing ilk önce ”B727-300” olarak B727’nin gövdesini uzatmayı ve kokpitte bazı yenilikler yapmayı düşündü ama gittikçe güvenilirliği artan motorlar sayesinde sadece iki motorlu uçaklar daha ekomonik oldukları için havayolu şirketlerinin tercihleri oluyorlardı. Bunun üzerine Boeing, yeni doğan Airbus isimli firmanın uçmakta olan A300 modeli ile geliştirme aşamasında bulunan A310 modeline rakip olarak B767 modelini geliştirirken, B727-300 yerine, iki motorlu ve B767 ile paralel olarak geliştireceği yeni bir konsept üzerinde çalışmaya başladı. B707, B727 ve B737 de kullanılan gövdeyi B767’nin küçük kardeşi olacak olan bu yeni modelde de kullanmaya karar verdi. Fakat gövdesi hariç neredeyse diğer tüm parçaları B767 ile paralel olarak geliştirildi ve 19 Şubat 1982 yılında (günümüzden tam 34 yıl önce) ilk uçuşunu yaptı B757….
İlk teslimati ABD’li Eastern Airlines’e yapılan B757’nin son müşterisi Çin’li Shangai Airlines oldu ve 2005 yılında son kez üretildi. Toplam 1050 adet üretilen B757’lerin bugün bir bölümü kargo uçağı olarak uçuyor.
Aslında tanesi 190kN’a kadar varan itme gücüne sahip olan iki adet PW2000 yada RR RB211 tipi motorları ile toplam kalkış ağırlığının %38’ine varacak kuvvete (örneğin B737-800 de bu oran %30 civarında) sahip olan B757’ler pilotlar tarafından sevilen bir uçaktı. Yaklaşık 200 yolcuyu 7000 km’nin üzerinde mesafelere uçurabilen iki motorlu tek koridorlu başka hiç bir batılı alternatifi yoktu.
2010 yılına doğru artan petrol fiyatları, doluluk oranı yüksek olmayan uzun mesafeli hatlarda havayolu şirketlerini daha ağır olan iki koridorlu uçakları kullanmada zora sokmaya başlamıştı. Özellikle ABD ve Avrupa arasında uçuşlarda bir çok orta boy yada küçük havalimanlarını şirketler, B767, B777, A330 gibi uçaklarla bağlamakta zorlanıyordu ve ikinci el uçak piyasasında B757’leri arar olmuşlardı. Boeing bu açığı uzun süre çok ciddiye almadı üstelik o yıllarda ”Rüya uçak” B787 ilk uçuşuna hazırlanıyordu ve Boeing için kabusa dönüşmüştü, B787’nin hatalarını düzeltmekle meşgullerdi.
Gerçi B737-800’ün büyük kardeşi B737-900ER en azından yolcu kapasitesi olarak B757’ye alternatif olarak sunulmaya çalışıldı fakat beklenen başarıyı elde edemediler.
Tüm bunlar olup biterken, Airbus A320 serisinin ”neo” ekiyle 2020’li yıllara yönelik modelini geliştirmeye, Boeing ise 40 yıllık B737’sini bir generasyon daha ayakta tutabilmek için ”MAX” modeli üzerinde çalışmaya başlamıştı. Her iki üreticide B757’ye gerçek anlamda alternatif olacak bir uçak üzerinde çalışmadıklarını vurgularken Airbus, 2014 yılının sonuna doğru beklenmedik bir açıklama yaparak A321neo modelinin A321neoLR (Long Range) olarak 5950 km yerine 7200 km menzilli modelini hazırladığını duyurdu. Bu menzil örneğin Frankfurt’tan Chicago’ya uçmaya yetiyor ve bir çok B757 kullanıcısına ciddi bir alternatif olacak gibi gözüküyordu.
Üstelik Airbus A321neo LR ‘nin, B757’den %24 daha ekonomik olacağını iddia ediliyordu. Özellikle ABD’li havayolu şirketlerinin bir anda ilgi odağı haline dönüşen A321neo LR projesine karşılık sektörde, Boeing’in B737MAX 10 hazırlayacağı söylentileri gezmeye başlamıştı. Bir B737’nin iniş takımları yükseltilmeden uçağı B737-900 (yada yeni versiyonu ile B737 MAX 9)’dan daha fazla uzatmanın mümkün olmayacağı yada kanat alanının büyütülmesi gerektiği gibi gerçekler, söz konusu olan model B737MAX 10’un şirkete pahalıya patlayacağı nedeniyle gerçekleşmeyeceğini ortaya koydu. Daha sonra Boeing’in, tanıdık B757’yi, modernize ederek tekrar piyasaya süreceği söylentileri çıktı, Boeing bununda söz konusu olmadığını açıkladı. Bu sebeple Boeing’in bir zamanlar kendi yarattığı B757 müşteri portföyünü Airbus’a bırakacağı düşünülmeye başlanmıştı ki, Boeing geçenlerde yaptığı açıklama ile B757’nin yerini alacak yeni bir uçak üzerinde çalışmaya başlayacağını duyurdu. Boeing bu yeni uçağın gövde kesitinin çemberden ziyade örneğin elips şeklinde olacağını ve bu sayede aerodinamik yapının elverişliliğini koruyarak daha fazla yolcu taşıyacaklarını, B757’ye kıyasla daha ekonomik ve uzun menzilli olacağını ve çalışmalara 2016 yılı içerisinde başlanacağını da ekledi.
Olurda Boeing söz konusu ettiği bu yeni uçağı yapacak olursa, yolcuların hizmetine girmesi tahminim 2025 yılını bulur. Airbus A321neo LR ise şimdiden ilk siparişlerini almış durumda ve 2019 yılında ilk olarak Air Astana için Asya kıtası içerisinde ve Asya’dan Avrupa’ya uzun menzilli uçuşlarına başlayacak.
Boeing’in, B757 modelini devamlı geliştirmemesi, 40 yıldır B737’yi ufak tefek değişikliklerle tekrar tekrar piyasaya sürmesi ve bu uçaktan ”hadi” denilince 2020’li yıllara hitap edecek bir B757 elde edilememesi, bana, Airbus karşısında kendi yarattığı pazar segmentinde yenik düşeceği hissini veriyor.
Tabii ki bu konuda sizlerinde görüşlerini almak isterim.