Havacılıkta her şey gibi sefere gidecek uçağın ne kadar yakıtla uçuşa başlayacağı katı kurallara bağlanmıştır.
Ticari hava taşımacılığı operasyonlarında uçağın taşıdığı yakıt, uçağın güvenli bir şekilde varış noktasına ulaşmasını, varış noktasına herhangi bir nedenle inememesi durumunda alternatif/yedek bir havaalanına uçmak için gereken yakıtı ve alternatif havaalanına iniş yaptığında tanklarnda halâ son yedek yakıt bulundurmasını sağlamalıdır. Bir ticari uçak için, son yedek yakıt, seçilen alternatif havaalanının 1.500 fit üzerinde en az 30 dakika daha uçmak için de yeterli olmalıdır.
Pilotlar uçuş boyunca yakıt miktarını iyi denetleseler bile, çok nadir de olsa uçağın yakıt miktarı güvenli bir uçuş için gerekenin altına düştüğü bir duruma girebilir.
Kalkış öncesi yakıt hesaplaması şu kriterler dikkate alınarak yapılır:
1-Taxi yakıtı: Taxi yakıtı, bir uçağın park pozisyonundan kalkış yapacağı piste varıncaya kadar taxi yapması için gereken yakıttır. (Taxi, uçağın kendi motor gücü ile yerde ilerlemesidir)
2-Seyahat yakıtı: Uçağın kalkış havaalanından varış noktasına kadar uçması için gereken yakıt. Bu miktar, kalkış, tırmanma, seyir, alçalma ve iniş için gereken yakıtı içerir.
3-Acil durum yakıtı: Hava koşullarındaki değişiklikler gibi öngörülemeyen durumlar için taşınan yakıttır. Bu miktar planlanan SeyahatYakıtı’nın %5’idir.
4-Alternatif yakıt: Alternatif yakıt, pilotların muhtelif nedenlerle varış noktasına iniş yapamaması durumunda önceden tespit edilmiş alternatif havaalanına yön değiştirmek için gereken yakıttır.
5-Son yedek yakıt: Bir uçağın son yedek yakıtı, alternatif havaalanında 1500 fit yükseklikte sabit hızda 30 dakika uçması için gerekli olan yakıttır.
Uçak bu yukarıda anlatılan hesaplama sonucu çıkan toplam yakıt miktarından daha az bir yakıt ile sefere çıkması kabul edilemez.
Uçuş içi yakıt izleme
Pilotlar uçuş sırasında yakıt tüketimini ve kalan yakıtı sürekli olarak izlemelidir. Bu, normalde uçuş planındaki yol noktalarında gerçek yakıt tüketiminin önceden planlanmış yakıt tüketimiyle karşılaştırılmasıyla yapılır. Yönetmeliklere ve havayolunun prosedürüne bağlı olarak yakılan ve kalan yakıt miktar kontrolleri her 30 dakikada veya 60 dakikada bir yapılmalıdır.
Yakıtın uçuş sırasında izlenmesi ile bir yakıt kaçağı olup olmadığından emin olunur ve pilotları yakıt tüketimi konusunda sürekli güncel tutar, böylece işler kontrolden çıkmadan bir ekstra yakıt tüketiminden haberdar olurlar. Pilotlar, uçağın varış noktasına vardığında uçakta halâ alternatif yakıta ve son yedek yakıta sahip olduğundan emin olmalıdır.
Yakıt ihtiyaç duyulan miktarın altına düştüğünde ne olur?
Uçuş içi yakıt izleme, uçağın alternatif yakıt ve son yedek yakıtın altında varış noktasına ulaşacağını gösteriyorsa, pilotlar en azından son yedek yakıtın kaldığı bir havaalanına inmek için yeni bir planlama yapmalıdır. Bunun kararı şöyle verilir.
Hedefe doğru devam etme
Pilotlar planlanan varış noktasına devam etmeye karar verirse, varış noktasındaki Hava Trafik Kontrolünden (ATC) herhangi bir gecikme olup olmayacağı konusunda bilgi talep etmelidirler. Ayrıca, hem planlı varış noktasındaki hem de alternatif havaalanındaki son trafik durumu ve hava koşullarını öğrenmeli ve ardından varış noktasına devam edip etmemeye veya güvenli bir iniş yapmak için uygun bir başka havaalanına yönlendirme yapıp tanklarda kalan son yedek yakıtla böyle bir havaalanına inmeye karar vermelidirler.
Havaalanındaki trafik durumu ve gecikme bilgileri kabul edilebilir düzeydeyse ve aynı zamanda varış noktasındaki hava durumu uygunsa, pilotlar oraya inmeye karar verebilirler. Hedef havaalanına devam etme kararı verildikten sonra, pilotlar bekleme için alternatif havaalanına uçmak için kullanılması planlanan yakıtı kullanabilirler. Pilotlar mevcut birden fazla alternatif (yedek) alanlarını değerlendirerek sayıyı bire indirirler. Bu karar dikkatli verilmelidir, çünkü alternatif yakıt tükendiğinde, uçak son yedek yakıtı kullanmaya başlayacaktır ki, normal şartlarda son yedek yakıt asla kullanmamalıdır.
Minimum yakıt beyanı
Karar verildikten sonra, pilotlar inişin son yedek yakıtla emniyetli bir şekilde yapılacağından emin olmak için yakıt durumunu sürekli olarak izlemelidir. ATC pilotlara, örneğin son yaklaşmayı başlatmak için bir yön talimatı verdiğinde, son yedek yakıtla piste ulaşıp ulaşamayacaklarını görmek için yakıtı yeniden hesaplamalıdırlar. ATC tarafından verilen iznin hava durumu veya başka bir operasyonel nedenden dolayı değişme ihtimali doğduğunda, pilotlar ATC’ye “MİNİMUM YAKIT” beyanında bulunmalıdır. Minimum yakıt beyanı, ATC’ye planlanan tüm yedek havaalanlarının tek bir havaalanına düşürüldüğünü ve verilen izinde yapılacak herhangi bir değişikliğin uçağın son yedek yakıttan daha az yakıtla iniş yapmasına neden olabileceğini ilan eder.
Pilotlar, minimum yakıt ilanından sonra ATC’den bir öncelik beklememelidir çünkü bu durum, bir acil durum olarak değerlendirilmez. Minimum yakıt beyanının tüm amacı, kontrolörlerin uçağın yakıt durumu hakkındaki durumsal farkındalığını artırmaktır. Bu, daha iyi koordine olmalarını sağlar ve bir kontrolörün uçağı başka bir kontrolöre devretmesi gerekirse, uçağın minimum yakıt beyanı hakkında bilgi aktarmalıdır.
Mayday Yakıt ilanı
Uçağın son yedek yakıtının altında bir havaalanına inmesinin beklendiği durumda, pilotlar “MAYDAY, MAYDAY, MAYDAY YAKIT” diyerek bir acil durum ilan etmelidir. Minimum yakıt beyanının aksine, bir “Mayday Yakıt” tam bir acil durum ilanıdır. Bir “Mayday Yakıt” ilan edildiğinde, ATC bu uçağa en yüksek önceliği verecektir.
1990 yılında, Avianca Boeing 707, yakıtının tükenmesi nedeniyle düştü. Uçuş ekibinin uygunsuz yakıt yönetimi ve en önemlisi, uçak kritik yakıta yaklaşmaya başladığında doğru olmayan ifadeler kullanmaları, ATC’nin bu uçağın yakıtı bittiği için düşene kadar endişelenmediği anlamına geliyordu.
Erhan İnanç Eylül 2024
