ABD-İran vatandaşları, ABD yapımı savaş uçağı parçalarını İran’a kaçırma girişimleriyle bir kez daha dikkatleri üzerine çekti.
ABD Adalet Bakanlığı, Kaliforniya merkezli Pro Aero Capital şirketiyle bağlantılı Jeffrey Nader isimli bir ABD-İran vatandaşını, aralarında McDonnell Douglas F-4 Phantom II için kullanılan parçaların da bulunduğu dört tür havacılık bileşenini İran’a yasadışı yollardan ihraç etmeye teşebbüs etmekle suçladı. Nader, parçaları Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) üzerinden aktarma yaparak İran’daki iş ortaklarına ulaştırmayı planlıyordu.
Bakanlık, 2023’ün başlarından itibaren Nader’in yaklaşık üç düzine uçak bileşenini kaçırmaya çalıştığını belirtti. Ticaret Bakanlığı’na bağlı bir özel ajan tarafından bu parçalar alıkonuldu ve hiçbirinin ABD dışına çıkmadığı bildirildi. Adalet Bakanlığı Ulusal Güvenlik Bölümü’nden Başsavcı Yardımcısı Matthew G. Olsen, bu eylemin ABD’nin İran rejimine askeri teçhizat ulaşmasını engelleme konusundaki kararlılığını gösterdiğini vurguladı ve bu tür suç şebekelerini çökertmeye devam edeceklerini belirtti.
İran’ın uzun yıllardır ABD ambargosunu delme çabalarının bir devamı
1979’da Şah rejiminin devrilmesinden bu yana İran, Batı’dan aldığı savaş uçaklarının yedek parça tedarikinde ciddi sıkıntılar yaşıyor. Özellikle F-4 Phantom II ve F-14 Tomcat gibi uçaklar, İran İslam Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri’nin envanterinde hâlâ önemli bir yer tutuyor ve İran-Irak Savaşı’nda bu uçaklar aktif olarak kullanıldı. Ambargo nedeniyle parçaların tedarik edilememesi, İran’ın hava gücünü olumsuz etkiliyor ve bu tür kaçakçılık girişimleri, askeri kabiliyetlerini koruma çabasının bir parçası olarak değerlendiriliyor.
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin bir Bell 212 helikopteriyle kaza geçirmesi ve bu kazanın ardından İran yetkililerinin Batı’yı suçlaması, bu ambargonun İran’da nasıl derin bir etki yarattığını bir kez daha gözler önüne serdi.
Bu kaçakçılık olayları, ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarını ihlal etme girişimlerinin geçmişten bugüne süregeldiğini gösteriyor. Örneğin, 1998 yılında İran doğumlu Parviz Lavi, F-14 savaş uçağının motor parçalarını kaçırma girişiminde tutuklanmıştı. Daha sonra Kanada vatandaşı Saeed Homayouni de benzer bir suçtan yakalanmış ve olaylar derinlemesine araştırıldığında, 18 farklı şirketin bu kaçakçılık faaliyetlerinde yer aldığı tespit edilmişti.
İran’ın Batı menşeili askeri ekipman tedarik etme çabaları, ambargoya rağmen halen devam ediyor. ABD istihbarat kaynaklarına göre İran, küçük ölçekli ve aracı havacılık hizmetleri sunan şirketler üzerinden kritik parçaları kaçırmak için çeşitli ticaret yollarını kullanmaya devam ediyor.