Bir çoğumuzun halen unutmadığı havayolu şirketleri vardır, 20. yüzyıla damgalarını vurduktan sonra sessizce havacılık sektöründe yok olup giden. Birçok küçük seyahat acentasında halen o şirketlerden bazılarının amblemlerini görmek mümkündür. Eski sinema filmlerinin havacılıkla ilgili sahnelerinde illaki bir tanesinin amblemi ilişir insanın gözüne. Bu şirketlerden en önemlilerini tekrar hatırlayalım.
PAN AM
1927 yılında kuruldu. 20. yüzyılın en tanınan Havayolu şirketiydi. B707 ve B747SP gibi uçakların üretime geçmesinde en büyük rolü oynamıştır. 1984 yılında Hamburg-New York arasında ilk defa A300/A310 larla uçmaya başlamış, Atlantik okyanusunu iki motorla geçen ilk Havayolu şirketi olmuştur. 1988 yılında terör saldırısı sonucu meydana gelen Lockerbie faciasından sonra kendini toparlayamamış 1991 yılında iflas edip Delta Air Lines tarafından yutulmuştur. Günümüzde ismi Pan Am Railways olarak tren işletmlerinde devam yaşamaktadır.
TWA
Belkide PAN AM havayollarının en büyük rakibiydi TWA ( Trans World Airlines). 1925’de kurulmuştur. 1958 yılında ilk zenci kabin memuru çalıştıran ABD’li şirkettir. 1961 yılında uçaklarda film gösteren ilk şirkettir. 2001 yılında American Airlines tarafından satın alınıp göklerden ismi silinmiştir.
Eastern Airlines
1926 yılında kurulmuştur. Airbus’ın ilk modeli A300’ü ABD’de kullanan ilk şirket olmuştur. Airbus tarafından altı ay boyunca test için verilen dört adet A300’den memnun kalıp, 23 adet sipariş verince, diğer ABD’li şirketlerin dikkatini çekmiş, Airbus’ın ABD pazarına girmesinde önemli rol oynamıştır. Bir dönem NASA eski astronotlarından Frank Borman’ın da CEO’luğunu yaptığı şirket 80’li yıllarda yükselen personel giderleri ve sendikalarla kavgalardan yıpranmış, 1991 yılında iflas edip uçuşlarını durdurmuştur. 2009 yılında bir kaç iş adamı tarafından isim hakları satın alınmış, bu yıl ABD’de B737-800 tipi uçaklarla yeniden uçuşlara başlanmıştır.
Swissair
1931 yılında kurulmuştur. Avrupa’da kabin memurluğu mesleğine uçaklarda ilk yer veren Havayolu şirketidir. MD-80,A310 gibi uçakların üretime geçmesinde önemli rol oynamıştır. Kalite, ikram ve güvenlik unsurları ele alındığında 20. yüzyılın örnek şirketlerindendir. 90’ların sonunda Hunter stratejisi adı altında, maddi durumu kötü olan Havayolu şirketlerine ortak olarak yolcu potansiyelini büyütmeye çalışmıştır fakat ortak olduğu şirketlerin borçları, bir zamanların uçan banka lakaplı Swissair’ini 2001 yılında iflas etmeye zorlamıştır.
Northwest Airlines
1926 yılında kurulmuştur. DC-8’leri Pasifik okyanusunu geçmek için kullanan ilk şirkettir. 2010 yılında Delta Air Lines tarafından satın alınıp, gökyüzüne veda ermek zorunda bırakılmıştır.
Ansett Australia
1935 yılında kurulmuştur. Avustrulya’da A320 filosunu kullanan ilk şirkettir. 11 Eylül krizinden etkilenen ve 2001 yılında iflas eden şirketlerdendir.
B.O.A.C
1939 yılında kurulan B.O.A.C (British Overseas Airways Corporation), zamanının en pöpüler şirketlerinden biridir. Beatles grubu şarkı sözlerinde, James Bond filminde, Agatha Christie’nin romanında ismi sıklıkla geçen şirkettir. 1974 yılında İngiliz Hükümetinin isteği üzerine British Airways olarak yeniden yapılanmış, ismide göklerden silinmiştir.
PAN AM”ın 001 ve 002 sefer sayılı uçakları İstanbul Yeşilköy havaalanında buluşurdu.Biri batıdan gelip doğuya,diğeri doğudan gelip batıya uçarlardı.Havacılar arasında “Kanape Havayollar” adı takılmıştı.Yolculara sık sık kanape servisi yapıldığı için.Flimlere konu olan şirkette uçmak kısmet oldu.Londra’dan PAN AM ile Seattle’e Boeing 727 kursları için gittiğimizde,uzun uçuş boyunca; 70 yaşlarında kadın purser’ı,gülümsemeyen kabin ekibini,alelade bir akşam yemeğini ve sabaha karşı,ekonomi yolcusuna kahvaltı niyetine ikram edilen salça soslu makarnayı gördük.BOAC’ye gelince Sefa Bey’in blog’unda şirketin geçmişi ve THY ile ilişkisi konusunda 2 bölümlük bir yazım var.Swissair her zaman alanında tek,zarif bir havayolu idi.Yazık oldu. Bize eski günleri anımsattınız,teşekkürler.
BOAC ile ilgili yazınızı okumuştum. Sadece BOAC değil o zamanki THY hakkında da oldukça bilgilendirici ve güzel bir yazı teşekkürler. Özellikle THY’nin büyüme adına 90’lı yıllarda Cem Kozlu/Yusuf Bolayırlı zamanında önemli adımlar attığına değinmeniz çok güzel. Ne yazikki bugün halkımızda THY’nin 2002’den önce kötü bir şirket olduğuna dair yanlış bir algı var. 90’ların sonunda Qualiflyer Group ortaklarının çoğuyla ekonomi sınıfı yolcusu olarak uçtum, en çok da Swissair ve THY ile uçmuş biri olarak, THY’nin o zamanlar Swissair karşısında tek eksiğinin imajı olduğunu söyleyebilirim. Uçakla çok sık seyahat eden biri olarak, hayatımda unutamadığım güzel yolculuklarımın başında 2000 yılında THY’nin o yıllarda filosuna yeni kattığı B737-800’ü ile yaptığım IST-GVA uçuşu gelir. Gerek koltuk konforu, gerek uçak içi ikram, gerek kabin ekibinin içten gelen güler yüzlülüğü ve profesyonelliği, gerekse kabinde çalan müzikler, hepsi mükemmel bir uyum içindeydi. Bu sebeple THY, 2002’den sonra iyi bir şirket oldu algısı beni üzüyor.