Geçtiğimiz hafta AtlasJet Havayolları’nın sahibi Sayın Murat Ersoy’un doğu meydanlarımızdaki pistlerin yetersizliği dolayısıyla ufak uçaklarla, hatta o ufak uçakların kapasitesini bile uçakların performansı açısından doldurmadan uçmak zorunda olduklarını, bu yüzden zarar ettikleri hakkındaki açıklamalarını okumuştuk.
Doğrudur, o meydanlarımıza büyük gövdeli uçaklarla ne yazık ki, hala gidilemiyor. Küçük gövdeli uçaklarla bile bazen uçakların performansları gereği, yolcu sayısı azaltılarak sefer yapılabiliyor. Bu da ilginç bir durum yaratıyor; yolcu var, uçak var, fakat altyapı eksikliğinden ötürü ekonomik operasyon yapılamıyor.
Oysa ekonomik işlerliği olmayan hiç bir mal ve hizmet hareketi sürdürülemeyeceğinden, bu operasyon da süremez ve biter. Bitmemesi için birşeyler yapmak gerekir.
O halde ne yapmalı? Ya, birçok Anadolu meydanımızın kısa pistine uygun uçak seçip taşımacılık yapacağız, ya da; Bakanlığımızın, bu meydanları en azından çok büyük gövdeli olmasa da şimdilik bir B–737 veya A–320 uçaklarının inebileceği seviyeye getirmesini bekliyeceğiz.
Aslında işin doğrusu, meydana göre uçak seçimi olmamalıdır. Bir çok havalimanı işletmeciliğini ve yapımını yap işlet devret metodu çerçevesinde ihaleye sunan bakanlığımız, acaba bu pistlerin yapımı, modernizasyonu, uzunluğu gibi önemli alt yapı sorunların ihale edebilir mi.?
Bakanlığımız, kıyasıya rekabetin yaşandığı havalimanı ihalelerinde ilgili firmalara; TAV, FRAPORT, ÇELEBİ, vb bu ihale ile birlikte bazı kısa Anadolu kentlerindeki pistlerimizin de yapılması şartını koyabilir. İhale şartnamesini zorlayarak ya da ihalede oluşan rakamdan, bu şartlar yerine getirildiğinde o projenin maliyetini düşürmek kaydıyla, Anadolu meydanlarımızın en azından orta ölçekli uçaklara açılması sağlanabilir diye düşünüyorum. O kentteki kısa pistlerin, bu günün yapı teknolojisi ile hızla uzatılması olanaklı olabilir.
Bunu yaparken, o kentin insanlarını, o yörenin Özel İdaresini de ortak ederek bu işe katılmaları sağlanabilir. Bu da o yöre halkının havaalanlarına sahip çıkmasını sağlamış olur.
Bakanlığımızın daha önce THY’nin tekelinde olan bazı turistik hatları özel havayollarımıza açtığını ve sadece bu karlı hatlar dışında Anadolu meydanlarına da uçuş yapmalarını istediğini biliyoruz. Bu doğru bir karardı bence de. Fakat özel havayollarımızın THY gibi zararda da olsa bir şekilde muhasebe teknikleri vasıtasıyla karlı görünüp gerek ortaklarına gerekse hükümete karşın kendini anlatabilmesi veya zararını gizlemesi mümkünken, özel havayollarımızın sahiplerinin bu zararla mücadele etmesi çok zor görünüyor.
Şirketlerimiz açısından önemli bir olgu da; doğu illerimizden Istanbul’a yapılan uçuşlardır. Jet uçaklarının bu zahmetli yolu oldukça kısaltmış olması, bu yöre insanlarını uçağa yöneltmiş bulunmaktadır. Bölge halkının bu eğilimi önemli bir potansiyeldir.
Bu bölgeye yapılan uçuşları daha da ekonomik duruma getirmek olanaklı gibi görünse de, geçmişte yaşanan olumsuz deneyler bu turboprop uçakların (pervaneli uçaklar), gündeme gelmesini güçleştirmektedir. Oysa birçok Avrupa ülkesinde ve Amerika’da turboprop uçaklarla daha ekonomik uçuşlar gerçekleştirilebiliyor, bizde de olabilir. Mutlaka bu durum değerlendirilmelidir. Bölge havaalanlarına ve koşullarına uygun bir uçak seçimi mutlaka yararlı sonuçlar getirecektir.
Turboprop uçak, aynı zamanda maliyeti yüksek jet uçaklarının yerini alarak, yakın mesafe uçuşlarını uzun piste gerek duymadan daha ekonomik koşullarda yapabilecektir. Bu da, maliyet hesapları içinden çıkmakta zorlanan havayolu şirketlerimize bir çözüm gibi görünmektedir.
Önemli olan Sivil Havacılığımızın uzun vadeli planlamasının olması ve bu planlamanın mümkünseözerk bir yapılanma içerisinde siyasi yapıdan etkilenmeden uygulanabilmesi ve bu yapı çerçevesinde Havayolu şirketlerine güven verebilmesidir. Şirketlerimiz, uzun vadede Ülkemizdeki sektör el alt yapısal değişikliklerinin bir plan, program içinde yapılabileceğini bilse ve güvense mutlaka uçak seçimlerini ve stratejilerini ona göre ayarlayacaklardır.
NOT/ 24 Nisan 2007 tarihinde THY’nin Genel kuruluna katılacağımdan bir dahaki hafta Genel Kurulu ve Yönetime soracağım sual ve cevapları sizlerle paylaşmayı düşünüyorum.
İyi haftalar..
