Bu yazımda, gündemimizi oldukça meşgul eden ve etmeye devam etmekte olan, havacılıkta kriz yönetimi konusuna biraz değinmek istiyorum.
Havacılık sektöründe, Acil Durum Yönetimi (Emergency Response) veya Kriz Yönetimi (Crisis Management) adını verdiğimiz durum, genellikle ve çoğu zaman meydana gelen uçak kazaları, uçakların acil iniş yapması, iniş veya kalkış sırasında, ölümlü ve yaralanma ile sonuçlanan, maddi hasar ile biten durumlar için kullanılmaktadır.
Kriz Yönetiminde, bir durumun kriz olup olmadığını anlamak için en belirgin ayırıcı özellik, meydana gelen durumun bir “olay” mı yoksa “kaza” mı olduğunu iyi tanımlamak gerekir.
Kriz Yönetimi gerektiren konular, uluslararası sivil havacılık örgütünün ilgili dokümanlarında ve havayollarının kendine ait kriz yönetim dokümanlarında yer almaktadır. Uçak kazaları dışında meydana gelen doğal afetler, salgın hastalıklar, gibi durumlarda kriz yönetimi gerektirecektir.
Bu kapsamda, havayolu firmaları, kendi Acil Durum Yönetimi ile ilgili süreçleri belirler ve herhangi bir acil durumun meydana gelmesi durumunda gerekli tedbirleri almak suretiyle krizi yönetmeleri gerekir. Bu bazen alınacak hızlı ve basit tedbirlerle yönetilebilir. Ancak bazı durumlarda, büyük ölçekli ve ülkeler arasında koordinasyon gerektiren boyutlarda da meydana gelebilir. Bu büyüklükteki krizlerde mutlaka ilgili ülkelerin ilgili bakanlıkları ve sivil havacılık otoriteleri de destek olmalıdır.
İyi bir kriz yönetimi için aşağıdaki adımların yapılması olması önem taşımaktadır:
- Kriz Yönetim Liderinin ve Ekibinin Belirlenmesi,
- Kriz Yönetim Merkezinin oluşturulması ve her zaman hazır olması,
- Kriz Yönetimi Eğitiminin Yapılması, her yıl tekrarlanması,
- Kriz Yönetimi ile ilgili dokümantasyon ve kontrol listelerinin hazırlanması,
- Kontrol Listelerinin gerektiği durumlarda güncellenmesi,
- Her yıl, en az bir kez Kriz Yönetimi Tatbikatının yapılması,
- Kriz Yönetim tatbikatlarına, ilgili yöneticilerin ve personelin mutlaka katılması,
- Öğrenilen derslerin, mutlaka kriz yönetim plan ve kontrol listelerinde yer alması.
Kriz Yönetimi ile ilgili olarak, bir havayolunun imkan ve kabiliyetlerini, finansal büyüklüğünü çok aşan global krizler, hem finansal olarak ve hem de boyutu anlamında çok zarar veren, yıkıcı etkisi olan durumlar olabilir. Bu durumlara hazırlıklı olmak neredeyse imkansızdır.
Güncel bir konu olması itibariyle, tüm uçuşların bir kaç günde durdurulması ile başlayan ve gittikçe kötüye doğru seyreden krizler, finansal yapısı zayıf olan ve devlet desteği olmayan havayolu firmalaranın iflasına ve bununla birlikte, çalışanların işsiz kalmasına, hizmet aldığı firmaların, acentaların, tüm paydaşların olumsuz etkilenmesine de yol açacaktır.
Uzun yıllarda ulaşılan kazanım ve yatırımların, çok kısa bir sürede, bir kriz nedeniyle, bitmesi, zarar etmesi, havacılığın çok geri gitmesine de sebep olabilir. Bu gibi durumlarda, havacılığın devam edebilmesi için, mutlaka devlet desteği gerekecektir.
Daha önceki, tecrübelerime dayanarak söylemek isterim ki, yılda bir kez yaptığımız Kriz Yönetimi tatbikatlarında bile, kriz yönetim odasına gelmeyen, durumu önemsemeyen, bir çok yönetici ile maalesef karşılaştık. Krizleri iyi yönetemezsek, durumun nereye varacağını, ne kadar büyük bir kayıp olacağını bilmek imkansız olabilir. Krizler meydana gelmeden önce mümkün olduğunca iyi hazırlanmak, paydaşlarla iyi koordine etmek, herhangi bir kriz durumunda, daha az kayıp anlamına gelecektir.
Finansal olarak, havayolu ve havacılık şirketlerinin mali yapılarının güçlü ve krizlere dayanıklı olması gerekmektedir. Bir uçak kazası ile bile iflas eden, uzun yıllar kendini toparlayamayan bir çok şirket bulunmaktadır.
Havayolu firmaları açısından, büyüme planlarını yaparken, sadece ticari olarak düşünmek, herhangi bir kriz durumunu hiç öngörememek, bu konu da risk azaltıcı tedbirleri düşünememek, olunca bakarız mantığıyla hareket etmek son derece tehlikeli bir yaklaşımdır.
Bu nedenle, havayolu firması açısından, her yeni uçak alımı, farklı bir uçak tipinin filoya girmesi, yeni bir uçuş hattının açılması, daha önce uçuş yapılmayan bir ülkeye uçuşa başlanması, gibi durumlarda, mutlaka geniş açılı risk analizi ve değerlendirmelerinin çok iyi bir şekilde yapılması gerekmektedir. Bunları yaparken ve zaman içerisinde, mutlaka askeri, siyasi, politik, global gelişmeler dikkate alınarak tekrar gözden geçirilmesi, gerekiyorsa, ek önlemlerin zaman geçirmeden alınması veya uçuşların iptali kararları yönetim tarafından çoğulcu bir kararla alınmalıdır.
Finansal açıdan, finansal risk analizi yapmak, ne kötü gidebilir diye sorgulamak, ortaya çıkabilecek tüm ihtimaller için öngörüde bulunmak, riskin ortaya çıkması durumunda ise hızlı aksiyonlar almak, durumlar ağırlaşmadan etkili tedbirler alabilmek ve yönetebilmek, oluşacak zararların paylaşılarak etkisinin azaltılması için sigorta kapsamının iyi belirlenmesi ve yönetilmesi de çok önem taşımaktadır.
Umarım, bu Corona Virüs krizi, havacılık sektörü için şu andaki mevcut durumdan daha fazla olumsuzluklara ve zararlara yol açmaz.
