Hafıza-i Beşer Nisyan ile Maluldür yani, insan hafızasının eksikliği (ya da sakatlığı) unutmasıdır.
Aşağıda okuyacağınız trajik kazayı hatırlıyor musunuz?
12 Kasım 2001’de American Airlines’ın 587 sefer sayılı uçuşu, New York’un John F. Kennedy Havalimanı’ndan kalktıktan kısa bir süre sonra Queens, New York Belle Harbor mahallesine düştü. Airbus A300B uçağı 251 yolcu ve dokuz mürettebatı Dominik Cumhuriyeti Santo Domingo Havalimanı’na gidecekti.
Korkunç kaza sonucu uçakta bulunan 260 kişi ile yerdeki 5 kişi hayatını kaybetti. Bu, American Airlines Flight 191 kazasından sonra ABD havacılık tarihindeki en ölümcül ikinci kazadır.
Olay sabahı, American Airlines Flight 587, Japan Airlines Boeing 747-400’ün arkasından piste doğru ilerliyordu. Dakikalar sonra JAL B747’ye kalkış izni verildi. Hava trafik kontrolörü ATC, American 587’nin pilotlarını önündeki Boeing 747’nin kalkışından kaynaklanabilecek olası Wake Türbülans (Kalkış yapan büyük gövdeli bir uçağın arkasında oluşan Dümen Suyu Türbülansı) konusunda uyardı.
B747’nin kalkışından 2 dakika sonra American A300B aynı pistten (31L) havalandı ve ilk tırmanışına başladı. Uçak, yerden kalktıktan kısa bir süre sonra sola dönerek 5.000 ft’e tırmandı. ATC pilotlara 13.000 ft’e tırmanma ve muhafaza etme izni verdi.
Sola dönüşü sırasında uçak, muhtemelen önden kalkan B747 uçağın yarattığı Wake Türbülans nedeniyle küçük bir sarsıntı (minor jolt) yaşadı. Pilot, türbülansın yarattığı sarsıntıyı düzeltmek için rudderı hızla soldan sağa birçok kez hareket ettirdi. Hızlı ve ardışık yaw (yalpalama) momentleri (yatış açısı, tırmanma ve roll momentlerinden kaynaklanan yunuslama momentleriyle birleşmesi sonucu) dikey stabilize üzerinde çok yüksek aerodinamik kuvvetlerin oluşmasına neden oldu. Dikey stabilizeyi gövdeye bağlayan kompozit kulaklar (Composite Lugs Attaching) koptu ve dikey stabilize rudder ile beraber uçaktan ayrılarak Jamaika Körfezi’ne düştü.
Airbus A300B, dikey stabilizenin kaybı nedeniyle aniden burun aşağıya doğru saptı. Birkaç dakika sonra uçak bir tarafa yatarak bir spirale girdi. Pilotlar uçağı kontrol etmekte zorlandı. Hızlı spiralden kaynaklanan aşırı aerodinamik kuvvetler, her iki motoru da uçaktan kopardı. Uçak düşerken kopan motorlar bir benzin istasyonuna, bir eve ve bir tekneye zarar verdi.
Uçağın kontrolleri ve çoğu sisteme giden güç kesilmişti. Pilotlar uçağı kontrol etmekle uğraşırken CVR’da kokpitte stall uyarısı duyuldu. Uçak JFK’den kalktıktan sadece 3 dakika sonra yere çarparak yerdekiler de dahil toplam 265 kişiyi öldürdü.
Kazanın nedeni
Ulusal Ulaşım Güvenliği Kurulu NTSB, kazayla ilgili kapsamlı bir soruşturma başlattı. Kurul, rudderın aşırı kullanımı nedeniyle dikey stabilize üzerine tesir eden kuvvetlerin uçağın dikey stabilizesinin bağlantı kulaklarını aşırı zorladığını gösterdi. NTSB’ye göre, pilotun aşırı hareketli rudder kullanması hem gereksizdi ve hem de aşırıydı, bu da Airbus A300’ün stabilize bağlantı kulaklarının aşırı yük altında gerilmesine ve sonuçta kopmalarına neden oldu.
Bu feci kazadan elde edilen bilgiler, American Airlines’ın pilotlarına uyguladığı İleri Uçak Manevrası Eğitim Programı da (Advanced Aircraft Maneuvering Training Program) pilotların bir Wake Türbülans durumunu nasıl ele almaları gerektiğine yeni katkılarda bulundu.
Erhan İnanç Mart 2024
