Bu hafta, önce sektörde öne çıkan haberleri çok kısaca değerlendirip, SHGM nin denetimi özelleştirme konusuna geçmek istiyorum.Kısaca yine iki ayrı konu ile karşınızdayım.
Bu hafta, önce sektörde öne çıkan haberleri çok kısaca değerlendirip asıl konuma geçmek istiyorum. Geçen hafta, Sky havayolları iç hatlardan çekildi. Hatırlarsanız, iç hatlara girmek için izin alan Turkuaz-Sky-FreeBird ve Saga havayollarını 06 Eylül 2010 tarihinde “Dikkat edin, fena dayak yersiniz..!” başlıklı yazımla uyarmıştım.
Bu uyarıya aldırış etmeden SAW base li iç hatlara giren Turkuaz batmıştı. Sky havayolları ise geçen hafta iç hatlardan çekildiğini açıkladı. FreeBird ve Saga ise, izinleri olduğu halde iç hatlara girmeyerek çok akıllıca davrandılar.
Çünkü Pegasus la SAW da rekabet edebilmek mümkün değil. Hatta iddia ediyorum ki, THY bile SAW base de Pegasus la rekabet edemez. Ayrıca, bu sene Pegasus dâhil iç hatlarda kar edebilmek çok zor olacak. Malumunuz olduğu üzere, iç hatlarda şirketler TL kazanırken masrafları USD bazlı seyrediyor. Kısaca USD nin değerlenmesi ve yakıt fiyatlarındaki artış, bu sene iç hatlarda sefer yapan şirketleri fena vurabilir.
*************************************************************
Son senelerde sektörümüzde yaşanan en önemli gelişme;SHGM’nin denetimler konusunda verdiği radikal karar oldu.
SHGM nin geçen hafta sektörün dikkatine sunduğu taslak, SHGM’nin denetim konusunda yetersizliğini ilk defa dillendirdiği örnek olarak tarihe geçti. SHY DENETİM başlıklı bu taslak 43 maddeden oluşmakta ve yorumumu anlayabilmek için öncelikle tamamımın okunması gerekli.http://www.sefainan.com/hd/pnl_uploads/files/shydenetimt.pdf
Şimdi bu taslağa neden gerek duyulduğuna ve iyi niyetli olunduğunu varsaydığım bazı maddelerin gerçekte neler getirip neler götüreceğine kısaca bir göz atalım.
Öncelikle, taslağın 19.maddesine baktığınızda 7 adet denetim yetki türünün olduğu ve bu 7 ana denetim türünün kendi içinde 25 ayrı bölüme ayrıldığını gözlemleyebilirsiniz. Bu gerekli denetimleri yapacak kadroların SHGM’de olmadığı ortada bir gerçek olarak dururken, SHGM’nin bu tür yetki devrine sıcak bakmak doğal.
Ancak; bardağın diğer tarafından bakıldığında yetki devri şeklinde gerçekleştirilmesi düşünülen bu özel denetim kuruluşlarının oluşması ve kuşkusuz bir şekilde çalışabilmesi olanaksız değil ama çok zor.
SHGM Genel Müdürü Bilal Ekşi’ye Sivil Havacılık Akademisi (SHA)olarak yapmış olduğumuz ziyarette;“Bu tür mesleki ve bilimsel veriler eşliğinde bağımsız olarak çalışan kuruluşlarla birlikteliklere büyük gereksinim var”diyerek, SHA’nın sektörün içinden gelmiş deneyimli üyelerinden yararlanmak gerektiğini söylemişti. Bu nedenle, eğer istenirse; SHA olarak bu özel denetim konusunda yurt dışı örnekleri (örneğin IATA-IOSA denetim şirketleri) eşliğinde kendi görüşlerimizinde yer aldığı bir çalışma yaparak sunabiliriz.
Her zaman olaylara tersten bakan yapımı, beni tanıyan okurlarım yakından bilir.Görünüşte mantıklı gibi görünen bu denetim olayı hakkında da; kendimce şeytanın avukatlığına soyunarak, sakıncalı yerleri bulup, ilerde bu yönetmelik yürürlüğe girerse, altından ne gibi çapanoğulları çıkabilir diye ince eleyip sık dokuyarak tüm taslağı madde madde okuyup birkaç maddenin üstünde durmak istiyorum. Benim sorun yaratır diye kuşkulu bulduğum maddelere, bir başkaları olumlu eklemeler yapabilir.
Gelelim taslağımıza;
Madde 6 ya 3 de; “Genel Müdürlük denetim takviminde, hangi denetimlerin Genel Müdürlük tarafından yapılacağını, hangilerinin ise Genel Müdürlük ve yetkili denetim kuruluşları tarafından yapılabileceğini belirtir.”deniyor. Benim anladığım, SHGM hangi denetimleri kendisi, hangilerinin kendisi ve özel denetim bürolarınca yapılacağını belirlemek istiyor. Bu isteğin mantıklı bir yanını bulamadım. Mademki SHGM denetimi özel kuruluşlara veriyor, bu durumda, kendisi hiçbir denetim içinde olmayıp sadece denetçi firmaları denetlemelidir. Bu madde okunduğunda, insanın aklına, SHGM’nin kendine ayırdığı şirketler hangileri ve aralarında acaba THY de var mıdır? diye bir soru geliyor. Bu nedenle denetimi özel firmalara teslim ettiğinde; ya hep, ya da hiç olmalı.
Gelelim; Madde 9 a 10 da; “Yetkili denetim kuruluşlarının ortakları, yönetim kurulu başkan ve üyeleri, denetçileri, yöneticileri, denetledikleri işletmelerde imza yetkisine sahip veya yönetici düzeyindeki personel ile birinci derecede akrabalıklarının bulunması durumunda, bu yönetmelik kapsamında denetim faaliyetinde bulunamazlar.” deniyor.
Bence buda yetersiz. Çünkü minareyi çalan kılıfını hazırlayacaktır. İllegal iş yapacak olanlar için birinci derece akraba olması zorunlu mudur? Bu tür kişiler veya firmalar için birinci derece akrabalık koşulu çok komik. Arkadaş olur, kendisine maddi imkânlar sunulur, başkası adına paravan şirket kurulur, dostu olur vb… Yeter ki istensin, kolayı bulunur. Caydırıcılığı olmayan bir madde.
Madde 9 un 11 inci bendi; “ Yetkili denetim kuruluşunun ortakları, yönetim kurulu başkanı ve üyeleri, denetçileri ve yöneticileri bir havacılık işletmesinde yönetim kurulu başkanı, üyesi, genel müdür, sorumlu müdür, sorumlu yönetici personel veya imza yetkisini haiz işletme personeli olamaz.”deniyor.
Hadi canım sende; Bu denetçiler, sektörün içinden gelecek olan en az 10 yıllık deneyimi olan adamlar. Sektörden başka yerde bulunabilmeleri olanaksız. Diyelim ki, bu nitelikli insanlar, işlerini, güçlerini bıraktılar ve denetçiliğe soyundular. Akıl var, izan var. Denetim yapacak firmaların sayısı belli değil. Türkiye’de kaç şirket denetlenecek belli değil. Başvuru yapan kaç firma yetki alacak, belli değil. Denetim başına şirketlerden ne kadar ücret alınacak belli değil…
Bunlar daha netleşmemişken, kim işinden gücünden ayrılıp da bu iş için denetim şirketi kurar? Ayrıca; hangi imza yetkili sektör çalışanı, mevcut işini riske edip, özel denetime geçerek kumar oynar? Ayrıca bu yeni özel denetim şirketinden ayrıldıktan sonra da hemen sektörde başka bir işe girip çalışamıyorsunuz. Çünkü taslakta; denetim firmasından ayrıldıktan sonra 2 sene sektörde çalışamaz maddesi de var. Bu madde de tutmaz.
Değerli SHGM yönetimi;
Siz şimdi; bir şirket kurun diyorsunuz. Bunun yönetim kurulu başkanı ve üyeleri olsun, altında 4 tane, sektörde enaz 10 yıllık deneyimli yönetici müdür, baş denetçi ve denetçiler bulunsun istiyorsunuz. Ayrıca; kurulacak şirketin, en az Limited Şirket statüsünde ve ödenmiş sermayesinin her denetim yetkisi için 100.000 dolar yatırılmasının gerekliliğinden söz ediyor ve 100.000 dolarda SHGM ye yatırılmasını ayrıca istiyorsunuz. Bunla da yetinmeyip 1,000000dolarlık sorumluluk sigortasını şart koşuyorsunuz.
Diyelim ki bir firma çıktı ve geneldeki 7 denetimin tümünü yapmak istiyor. Bu şirket sizin hesabınıza göre; ödenmiş sermayesinin yetkilendirilen her bir denetim yetkisi için asgari 100,000 (yüz bin) ABD Doları karşılığı olması, hesabıyla 700.000 USD ödenmiş sermayesi+ 100.000 dolarda size yatıracak sonra 1,000000 dolarda sigorta parası bulacak, bürosu olacak, arşivi bulunacak, sekretaryası çalışacak. Ortalama denetçi maaşları, kira, sigorta, vergi, sekretarya, ıvır zıvır için en az aylık 150.000 TL civarında maaş verecek ve sonra bu işten kar bekleyecek.
Sonrada sen bu kurulacak şirketlerin yeterliliklerini onaylayacak veya onaylamayacaksın(onaylanmayan yandı!)
Sevgili SHGM; burası Türkiye. Şunun şurasında azıcık havacılık işletmemiz var. Sen birkaç denetim firmasına yetki vereceksin. Ayrıca; denetlenecek bazı şirketleri de kendine ayırmayı düşünüyorsun(!)Yani; sen ne verirsen bu denetim firmaları onu yiyecek! Ayrıca; istersen, yani kafan bozulduğunda kaşının üstünde gözün var diyerek, firmayı denetim yetkisinden mağdur bırakabilecek ve denetimlerini geçersiz sayacak gücün var. Vallahi, bu şartlarla kurulacak şirketleri ben şimdiden merak ediyorum.
Şeytanın avukatlığına soyundum ya, aklıma geldi işte; denetim olayını özelleştireceksiniz ya; belki de bu firma(lar) hazırdır. Yukarıda sıraladığım ağır koşullar nedeniyle bir başka firma çıkmazsa, “Ne yapalım kurun şirketinizi gelin dedim bir tane geldi ona da yetkiyi verdim” diyebilirsin. Çünkü bu koşullarda ancak tek bir firma buna talip olabilir diye düşünüyorum.
Hadi parayı boş verdik. Bu kadar sektör deneyimli elemanı içerisinde bulundurabilecek kaç firma çıkabilir ki?…Bu kadar kişiyi nasıl bulacaklar? Ayrıca bu kişiler halen sektörde iyi konumlarda çalıştıklarından, bunları işlerinden ayrılmaları için ikna etmek için çok para vermek gerekecek. Ayrıca, denetim şirketinden ayrılırsa 2 sene işsiz ve aç kalmak ta var sonunda.
Sektörümüzde çok akıllı(!) ve duayen geçinen insanlar var. Kurar bir paravan şirket, girer bu işe. Şirketin başındaki kişinin sektörden olma koşulu da yok. Koy bir iş adamını işin başına, alsın yanına eski bir SHGM genel müdürü ve yardımcılarını,iş biter. Çok yüksek ücretlerle tüm kadroyu sektörden alırlar. Sonra gelsin denetimler ve paralar…
Sektörde dünya kadar hata yapan şirket var. Bunları SHGM bulamıyor, ama bu özel firma bulacak ve ceza yağdıracaktır. Şirketler uygunsuzluklarla yakalandığında verilecek cezanın yüksek olması nedeniyle mecburen bu özel denetim firması ile anlaşma(!) yolunu gideceklerdir. İşte esas para orada… Trafik polisine yakalanan sürücü ne yapıyorsa, oda onu yapacaktır.
Sefa İnan, yine senaryo yazdı diyecekler çıkacaktır. Eeeee ne yapayım, bir kere şeytanın avukatlığına soyunduk. Bu yazdıklarım için olamaz diyecek olan var mı acaba? Şeytana bile pabucunu ters giydirecek kişiler yok mu sektörümüzde…
Bu özel denetim şirketleri oluştuğunda SHGM nin işi rahatlayacak. Benim gibi ikide bir muhalefet yapan kişilere dönerek; “ Denetim bağımsız olsun dediniz yaptık daha ne istiyorsunuz. Sorununuz varsa denetim firması orada ona gidin anlatın” diyerek İpe un serilebilir.
Sonuç olarak; Üstünde çok düşünülecek bir proje bu. Neler getirip neler götüreceği çok iyi düşünülmeli. SHGM, sektörün taslağa cevap vermesini bekliyor. Bende siz okurlarımı bu taslağın değerlendirilmesine kattım. Bakalım, ne fikirler üretip, SHGM’ye faydalı olabileceğiz.